Kimyasal tepkimeler, maddelerin molekül yapılarının değişerek yeni maddeler oluşturması sürecidir. Bu tepkimeler, gerçekleşme şekillerine ve içerdikleri atomik veya iyonik değişimlere göre çeşitli türlere ayrılır.

1. Çökelme Tepkimeleri

Çökelme tepkimeleri, suda çözünmüş iki farklı iyonik bileşiğin karıştırılmasıyla, suda çözünmeyen (katı halde) yeni bir bileşik (çökelek) oluşturduğu tepkimelerdir.

Nasıl Gerçekleşir?

Tepkimeye giren bileşikler suda iyonlarına ayrılır. Bu iyonlar arasında yeni bir kombinasyon oluşur ve bu yeni bileşik, su içinde çözünürlüğü çok düşük olduğu için katı halde dibe çöker.

Genel Özellikler:

• Tepkimeye girenler genellikle iki farklı sulu çözeltidir.
• Ürün olarak en az bir tane katı (çökelek) madde oluşur.
• Kimyasal tepkime denklemlerinde çökelek, (k) sembolü ile gösterilir.
• Net iyon denklemi, tepkimeye asıl katılan ve çökeleği oluşturan iyonları içerir.

Ornek: Gümüş nitrat (AgNO3) ve sodyum klorür (NaCl) çözeltilerinin karıştırılmasıyla gümüş klorür (AgCl) çökeleği oluşur. AgNO3(suda) + NaCl(suda) -> AgCl(k) + NaNO3(suda)

2. İndirgenme – Yükseltgenme (Redoks) Tepkimeleri

Redoks (Reduksiyon ve Oksidasyon) tepkimeleri, atomların veya iyonların elektron alıp verdiği tepkimelerdir.

İki Ana Kavram:

• Yükseltgenme (Oksidasyon): Bir atomun veya iyonun elektron vermesiyle yükseltgenme basamağının (değerliğinin) artmasıdır.
• İndirgenme (Redüksiyon): Bir atomun veya iyonun elektron almasıyla yükseltgenme basamağının azalmasıdır.

Genel Özellikler:

• Bir tepkimede elektron veren (yükseltgenen) maddeye indirgen, elektron alan (indirgenen) maddeye ise yükseltgen denir.
• Elektron alımı ve verilmesi eş zamanlı gerçekleşir.
• Metalllerin yanma tepkimeleri birer redoks tepkimesidir.

Ornek: Demirin paslanması bir redoks tepkimesidir. Demir (Fe) elektron vererek yukseltgenir, oksijen (O2) ise elektron alarak indirgenir. 4Fe(k) + 3O2(g) -> 2Fe2O3(k)

3. Asit – Baz Tepkimeleri

Asit-baz tepkimeleri, bir asit ile bir bazın tepkimeye girerek tuz ve genellikle su oluşturmasıdır. Bu tepkimelere nötralleşme tepkimeleri de denir.

Genel Özellikler:

• Asitler, sulu çözeltide H+ iyonu veren maddelerdir.
• Bazlar, sulu çözeltide OH- iyonu veren maddelerdir.
• Tepkime sonucunda, asidin anyonu ile bazın katyonu birleşerek tuzu oluşturur.
• Asidin H+ iyonu ile bazın OH- iyonu birleşerek suyu oluşturur.

Ornek: Hidroklorik asit (HCl) ile sodyum hidroksit (NaOH) in tepkimesi sonucu yemek tuzu (NaCl) ve su oluşur. HCl(suda) + NaOH(suda) -> NaCl(suda) + H2O(s)

Çözümlü Test Soruları

1. Soru Asagidaki tepkimelerden hangisi bir çökelme tepkimesi örneğidir?

A) HCl + NaOH -> NaCl + H2O

B) 2Mg + O2 -> 2MgO

C) AgNO3 + KCl -> AgCl(k) + KNO3

D) C6H12O6 -> 2C2H5OH + 2CO2

Cozum: C seceneginde, AgCl maddesi tepkime sonucunda kati halde (çökelek) olusmustur.

Dogru Cevap: C

---

2. Soru Bir kimyasal tepkimede elektron veren maddeye ne ad verilir?

A) Yükseltgenen

B) İndirgenen

C) Yükseltgen

D) İndirgen

Cozum: Elektron veren madde yükseltgenir ve kendisi indirgen ozellik gösterir.

Dogru Cevap: D

---

3. Soru Asit ve baz tepkimelerinde olusan ürünler hangisidir?

A) Tuz ve oksijen

B) Tuz ve su

C) Karbondioksit ve su

D) Tuz ve hidrojen

Cozum: Asit ve bazlar tepkimeye girerek tuz ve su olusturur. Bu tepkimelere notrallesme tepkimesi de denir.

Dogru Cevap: B

---

4. Soru Asagidaki ifadelerden hangisi bir redoks tepkimesi icin yanlıstır?

A) Elektron alısverisi gerceklesir.

B) İndirgenme ve yukseltgenme ayni anda olur.

C) Sadece yanma tepkimeleridir.

D) Yukseltgenme basamakları degisir.

Cozum: Redoks tepkimeleri sadece yanma tepkimeleri degildir. Pil tepkimeleri ve elektroliz olaylari da redoks tepkimeleridir.

Dogru Cevap: C

---

5. Soru Asagidaki tepkime türü hangisidir? Zn(k) + 2HCl(suda) -> ZnCl2(suda) + H2(g)

A) Çökelme tepkimesi

B) Yanma tepkimesi

C) Asit-baz tepkimesi

D) İndirgenme-yükseltgenme tepkimesi

Cozum: Bu tepkimede Zn atomu yukseltgenmis, H+ iyonu ise indirgenmistir. Bu nedenle bir indirgenme-yukseltgenme (redoks) tepkimesidir.

Dogru Cevap: D