Bir paragrafta konunun nasıl anlatıldığı, dilin hangi özelliklerinden yararlanıldığı 0 paragrafın dil ve anlatım özelliklerini oluşturur.
Örnekler
- Hava kararmak üzereydi. Yağmur çiseliyordu. Sokaktaki kepenkler bir bir kapanmaya, evlerin cansız ışıkları yanmaya başlamıştı. Yağmurla ıslanan sokağı toprak kokusu kaplamıştı. Evlerin önündeki dar kaldırımda nisan yağmurunun tadını çıkaran, dalları yeni yeni çiçeklenmiş ağaçlar her an biraz daha karanlığa gömülüyordu. Birkaç dakika sonra yağmur şiddetini iyice artırıp sokakta küçük gölcükler oluşturmaya başlamıştı.
-› Bu metnin dil ve anlatımıyla ilgili şunlar söylenebilir:
* Kısa cümlelere yer verilmiştir. (Hava kararmak üzereydi. Yağmur çişeliyordu.)
* İkilemelere başvurulmuştur. (Bir bir, yeni yeni)
* Niteleyici sözcükler kullanılmıştır. (Cansız ışıklar, dar kaldırım…)
* Kişileştirmeye başvurulmuştur. (Yağmurun tadını çıkaran ağaçlar)
* İsim ve fiil cümlelerine yer verilmiştir. (Hava kararmak üzereydi, yağmur çiseliyordu.) - Beyin, sinir sisteminin merkezi olan ve vücudumuzu yöneten bir organdır. Bu organ, insanların yanı sıra başka canlılarda da bulunmaktadır. Ancak insan beyni, diğer canlılarınkinden daha gelişmiş bir yapıya ve farklı yeteneklere sahiptir. Söz gelimi düşünme yeteneği sadece insan beyninde bulunmaktadır. Bununla birlikte beyin, her iki canlı türünde de yaşamsal bir organdır.
-› Bu metnin dil ve anlatımıyla ilgili şunlar söylenebilir:
* Tanıma yer verilmiştir. (Beyin, sinir sisteminin merkezi olan ve vücudumuzu yöneten bir organdır.)
* Karşılaştırmaya başvurulmuştur. (Ancak insan beyni, diğer canlılarınkinden daha gelişmiş bir yapıya ve farklı yeteneklere sahiptir.)
* Örneklemeden yararlanılmıştır. (Söz gelimi düşünme yeteneği sadece insan beyninde bulunmaktadır.)
* Açıklayıcı anlatıma başvurulmuştur.
* Nesnel yargılara yer verilmiştir. (“Beyin, sinir sisteminin merkezi olan ve vücudumuzu yöneten bir organdır.” vb. cümleler)
Örnek Soru: Sabah saatlerinde hafif hafif yağan kar, öğleye doğru şiddetini iyice artmıştı. Birkaç saat sonra köy, gelinliğini giymiş bir genç kıza dönmüştü. Köyün gençleri küreklerini alıp yollarda, kapı önlerinde biriken karları türkü söyleye söyleye temizliyordu. Ancak kar öyle şiddetliydi ki onların temizlediği yerlerde bir süre sonra yine birikiyordu.
Bu metnin dil ve anlatımıyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenemez?
A) Kişileştirmeye başvurulmuştur.
B) Gözlemden yararlanılmıştır.
C) Benzetme yapılmıştır.
D) İkilemelere yer verilmiştir.
Çözüm: Metinde anlatılanlar gözleme dayandığı için “B” seçeneği söylenebilir. Köy “gelinlik giymiş bir kız”a benzetildiği için “C” seçeneği de söylenebilir. “Hafif hafif” ve “söyleye söyleye” sözleri ikileme olduğu için “D” seçeneği de söylenebilir. Ancak metinde kişileştirmeye başvurulmadığı için “A” seçeneği söylenemez. Doğru cevap “A” seçeneğidir.
Dikkat: Dil ve anlatım özellikleri, iki metnin karşılaştırılmasına yönelik de sorulabilmektedir.
Örnek Soru:
Bu iki metinde ortak olmayan yön aşağıdakilerden hangisidir?
A) Bilgilendirici türde olmaları
B) Benzetmeye başvurmaları
C) Sayısal verilerden yararlanmaları
D) Karşılaştırmaya yer vermeleri
Çözüm: 1. metinde Kızılırmak, 2. metinde Murat Nehri hakkında bilgi verilmektedir. Her iki metinde de “1355 km ve 722 km” şeklinde sayısal verilerden yararlanılmıştır. Ayrıca 1. metindeki “en uzun akarsu” ve 2. metindeki “en uzun kol” ifadeleri karşılaştırma bildirmektedir. Ancak 1. metinde benzetmeye başvurulmasına rağmen 2. metinde benzetme yoktur. Doğru cevap “B” seçeneğidir.
