Atom ve molekül tanecikleri gerçekte çok küçük olan taneciklerdir ve kütleleri herhangi bir ölçüm aleti ile ölçülemez. Bu nedenle farklı elementlerin atom kütlelerinin karşılaştırılması için elementlerinden birisi referans alınarak diğer elementlerin kütleleri bulunmuştur. Bu şekilde elde edilen atom kütleleri bir referansa bağlı olduğu için bağıl atom kütlesi olarak adlandırılır. Bağıl atom kütlesi yerine genellikle atom kütlesi ifadesi kullanılır.
Hidrojene Göre Diğer Element Atomlarının Bağıl Atom Kütlesi
Hidrojenin atomları en basit ve en küçük atomlar olduğundan hidrojen atomunun kütlesi bir (1) olarak kabul edilmiş ve diğer elementlerle karşılaştırılmıştır. Karşılaştırmalar, atom kütlesi hesaplanacak elementle hidrojenin hangi oranda bileşik meydana getirdiğini inceleyerek yapılmıştır. Bu yöntem sadece bir atomun diğerinin kaç katı olduğunu (bağıl atom kütlesi) hesaplamakta kullanılmıştır.
Hidrojenle Bileşik Yapmayan Atomların Bağıl Atom Kütlesi
Hidrojenle bileşik yapmayan elementlerin bağıl atom kütleleri ise hem hidrojenle hem de diğer elementle bileşik yapan elementin bağıl atom kütlesi kullanılarak bulunur. Örneğin, F elementi kullanılarak Na elementinin bağıl atom kütlesi bulunabilir. HF bileşiğinden F nin bağıl atom kütlesi 19 birim olarak bulunur. NaF bileşiğinde 19 g F ile 23 g Na birleşir. O hâlde, Na nın bağıl atom kütlesi 23 birimdir denilir.
Günümüzdeki Bağıl Atom Kütlesine Geçiş Süreci
Hidrojen atomunun en fazla bulunan izotopunda nötron olmaması ve sadece bir tane proton olması diğer atomlarla karşılaştırıldığında metematiksel hataların ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bilim insanları bu hatayı ortadan kaldırmak için önce oksijen atomunu referans alarak kütlesini 16 kabul etmişler ve diğer elementlerin bağıl atom kütlesini buna göre belirlemişlerdir.
Oksijen atomunun izotoplarından kaynaklanan hesaplama hataları bilim insanlarının sadece bir izotop üzerinden bağıl atom kütlelerini hesaplamaya yönlendirmiştir. En sonunda 1961 yılında lUPAC (Uluslararası Uygulamalı ve Teorik Kimya Birliği) 120 atomu kütlesinin 12,0000 kabul edilmesini ve bağıl atom kütlelerinin 0C ye göre bulunmasını kararlaştırmıştır. Günümüzde hâlen 20 atomuna göre belirlenen bağıl atom kütleleri kullanılmaktadır.
1 tane 12C atomunun kütlesinin 1/12 sine 1 atomik kütle birimi (akb) denir. Hidrojenin referans alındığı dönemlerde bağıl atom
kütlesi Da (Dalton) sembolü ile ifade edilmiştir. Atomik kütle birimi için SI birim sisteminde u, sembolü kullanılır.
Bağıl Atom Kütlesi video 10. sınıf Hızlı Kalem
