Aromatik Bileşikler
Benzen (C6H6) ve benzenden türeyen bileşiklere aromatik bileşik veya benzen türevleri denir.
Aromatik hidrokarbonlara arenler denir.
Benzenden bir H çıkarılmasıyla oluşan gruba fenil denir.
Aromatik Hidrokarbonlar
Aromatik Hidrokarbonların Genel Özellikleri
- Ana kaynakları kömürdür.
- Düzlemsel yapıda benzen halkası içeren hidrokarbonlardır.
- Arenler olarak da adlandırılırlar.
- Bir benzen halkasında 3 tane pi bağı bulunur.
- Pi bağını oluşturan elektron sayısı 4n+2 tanedir. (n =1,2,3,4,..)
- Halkayı oluşturan karbon atomları aynı düzlem içindedir.
- Pi bağları içermesine rağmen katılma tepkimesi vermezler.
- Her karbon sp2 hibritleşmesi yapmıştır.
- Apolar yapılıdırlar ve London etkileşimleri vardır.
- Rezonans yapı gösterirler.
Aromatik Hidrokarbonlann Adlandırılması
Sistematik adlandırmada halkaya bağlı olan grupların belirtilebilmesi için grupların bağlı olduğu karbonların en küçük numarayı almasına dikkat edilerek birden altıya kadar numaralandırma yapılır.
Benzen halkasına bağlı olan gruplar birden fazla ise öncelik sırasına göre numaralandırma yapılır.
R alkil grubunu, X ise halojenleri ifade eder.
Farklı alkil grupları ya da halojenler bağlanmışsa numaralandırma alfabetik sıraya göre yapılır.
Aromatik bileşiklerde bağlı gruba göre kullanılan yaygın adlandırmalar vardır. Yaygın ada göre adlandırma yapılırken grubun bağlı olduğu karbon atomu bir kabul edilerek numaralandırma ve adlandırma yapılır.
Benzen halkasına iki grup bağlandığında ise birbirlerine göre konumları orto , “meta”, “para” (o-, m-, p-) gibi terimler kullanılarak adlandırma yapılır.
Aromatik hidrokarbonlardan bir hidrojen atomu çıkarıldığında aril oluşur. (Ör: Fenil, benzil…) Adlandırmalar aril gruplarına göre de yapılabilir.
Tek halkalı olabilecekleri gibi bitişik halkalı da olabilirler.
Benzenin Kullanım Alanları
Sanayide kullanılan bazı aromatik bileşiklerin üretiminde ve bazı deterjanlaraki yüzey aktif maddelerin bileşiminde kullanılabilen benzen, özellikle iyi bir organik çözücü olduğu için farklı alanlarda da kullanılmaktadır.
Naftalin
İki benzen halkasının bağlanmasıyla naftalin oluşur. Kapalı formülü C1oH8 olan aromatik hidrokarbondur.
Naftalin suda çözünmez fakat alkolde çözünebilir. Keskin kokusundan dolayı lavabolarda ve özellikle elbise dolaplarında koku gidermek için kullanılır. Sanayide ise bazı boya ve kozmetik ürünlerin üretiminde kullanılır.
Anilin
Amino benzen veya anilin olarak adlandırılır. Zayıf baz özelliği gösterir. Anilinin polimerleşmesi ile oluşan polianilin iyi bir iletken maddedir. Bu özelliğinden dolayı elektronik sanayisinde kullanılır. Ayrıca metal yüzeylerinin kaplanmasında kullanılır.
Anilin boyası olarak bilinen boyalar deri boyamacılığında ve mürekkep olarak matbaacılıkta kullanılır.
Fenol
Fenol olarak adlandırılır. Kekik yaprağına ve karanfil çiçeğine kokusunu veren bitkinin yapısında bulunan madde fenoldür. Zayıf asit özelliği gösterir.
