1. Ünite 1. Bölüm: Kimya Hayattır Konu Anlatımları (2024 – 2025 Yeni Müfredat)

• Günlük Hayatta Kimya
• Kimyanın Alt Disiplinleri
• Kimya Alanında Kariyer Olanakları
• Kimyasal Maddelerin Kullanımı ve Güvenlik
  – Laboratuvar Güvenlik Kuralları
  – Temel Güvenlik Uyarı İşaretleri

9. Sınıf Kimya Hayattır Testleri

---

Laboratuvar Güvenlik Kuralları Ders Notu

• Kimyasal maddelerin yüz, göz ve cilde temasından kaçınılmalıdır.
• Koruyucu gözlük, önlük, eldiven kullanılmalıdır.
• Laboratuvarda bir şey yenili içilmemelidir.
• Öğretmenin bilgisi olmadan kimyasal maddeler alınmamalıdır.
• Kullanılacak kimyasalların güvenlik önlemleri ve tehlikeleri öğrenilmelidir.
• Kimyasal maddeler cilde temas ettiğinde bol su ile yıkanmalıdır.
• Zehirli gazların kullanıldığı deneyler çeker ocak altında yapılmalıdır.
• Sıvılar pipetle aktarılırken ağızla çekilmemeli, puar kullanılmalıdır.
• Kimyasal maddeler koklanmamalı, tadına bakılmamalıdır.
• Çatlak ve kirli cam eşyalar kullanılmamalıdır.
• Asla asit üzerine su eklenmemelidir.
• Kullanılmış deney malzemeleri temizlenmelidir.
• Öğretmenin onaylamadığı hiçbir işlem yapılmamalıdır.
• Kimyasal atıklar lavabolara dökülmemeli, atık kaplarına atılmalıdır.
• Laboratuvarda deney yapan kişi deney ortamından ayrılmamalıdır.
• Kimyasal maddeler alındıktan sonra şişenin kapağı hemen kapatılmalıdır.
• Kimyasal maddelere kesinlikle çıplak elle dokunulmamalıdır.
• Laboratuvardan çıkar çıkmaz eller yıkanmalıdır.

Laboratuvar Güvenliğinde Kullanılan Temel Uyarı İşaretleri

• Koruyucu Ekipman Kullanımı: Laboratuvar önlüğü, kapalı ayakkabı ve gerektiğinde koruyucu gözlük ile maske kullanılmalıdır. Bu ekipmanlar, kimyasallardan kaynaklı sıçrama veya dökülmelerde sizi korur.
• Kişisel Hijyen: Uzun saçlar toplanmalı ve tırnaklar kısa kesilmelidir. Saçlar kimyasallarla temas edebilir ya da deney ekipmanlarına takılabilir, bu da tehlikeli sonuçlara yol açabilir.
• El Koruması: Yapılacak işin gerektirdiği uygun eldivenler kullanılmalıdır. Her kimyasal madde farklı tehlikeler içerir, bu yüzden kullanılan eldivenler kimyasal maddenin türüne uygun olmalıdır.
• Aksesuar Kullanımı: Deneye başlamadan önce yüzük, bilezik, saat gibi aksesuarlar çıkarılmalıdır. Bu tür aksesuarlar, kimyasal maddelerle temas edebilir veya deney sırasında engel oluşturabilir.
• Yemek ve İçecek Tüketimi: Laboratuvarda yemek yemek, içecek tüketmek ve sakız çiğnemek kesinlikle yasaktır. Kimyasal maddelerin bulaşma riski vardır ve bu durum sağlık sorunlarına yol açabilir.
• Dikkat Dağıtıcı Hareketler: Laboratuvarda dikkati dağıtacak hareketler yapılmamalı, şaka yapılmamalıdır. Güvenlik, laboratuvarda en önemli unsurdur; bu tür davranışlar ciddi kazalara neden olabilir.
• Ekipman Durumu: Kırık, çatlak veya kirli ekipmanlar kesinlikle kullanılmamalıdır. Hasarlı ekipmanlar deney sonuçlarını etkileyebilir ve tehlikeli durumlara yol açabilir.
• Kimyasallara Temas: Kimyasal maddelere çıplak elle dokunulmamalıdır. Kimyasal maddeler cilde zarar verebilir ve alerjik reaksiyonlara yol açabilir.
• Kimyasal Maddelerin Tadı ve Kokusu: Kimyasal maddeler koklanmamalı ve tadına bakılmamalıdır. Birçok kimyasal madde toksiktir ve solunum veya ağız yoluyla ciddi zararlara neden olabilir.
• Kimyasal Maddelerin Saklanması: Kullanılan kimyasalların kapakları her zaman sıkıca kapalı tutulmalıdır. Bu, dökülmeleri ve buharlaşmayı önler.
• Aletlerin Kullanımı: Spatül gibi aletler temizlenmeden başka bir madde ile kullanılmamalıdır. Bu, maddeler arasında istenmeyen reaksiyonları önler.
• Kimyasal Artıkların Bertarafı: Kimyasal atıklar lavaboya dökülmemelidir; uygun bertaraf yöntemleri kullanılmalıdır. Kimyasalların yanlış şekilde atılması çevreye ve insan sağlığına zarar verebilir.
• Asit Çözeltileri: Asit çözeltileri hazırlanırken, asit suya eklenmeli ve tersine işlem yapılmamalıdır. Aksi halde şiddetli reaksiyonlar ve sıçramalar oluşabilir.
• Yanıcı Maddeler: Ateş veya yanıcı maddeler çalışılan alandan uzak tutulmalıdır. Yanıcı maddelerle yapılan deneyler sırasında dikkatli olunmalı, yangın tehlikesi göz önünde bulundurulmalıdır.
• Cep Telefonu Kullanımı: Laboratuvar ortamında cep telefonu kullanılmamalıdır. Telefon dikkat dağıtabilir ve laboratuvar ortamındaki hassas cihazlarla elektromanyetik etkileşimlere neden olabilir.
• Atık Yönetimi: Katı ve sıvı atıklar lavaboya dökülmemelidir. Atıklar, uygun atık kutularına atılmalı ve laboratuvarın belirlediği atık yönetimi protokolüne uyulmalıdır.
• Deney Sonrası Temizlik: Kullanılmış deney malzemeleri dikkatlice yıkanmalı ve temizlenmelidir. Malzemeler tekrar kullanılmadan önce doğru şekilde sterilize edilmelidir.
• Denetim Altında Çalışma: Öğretmen veya laboratuvar sorumlusu onay vermediği sürece hiçbir işlem ve deney yapılmamalıdır. Herhangi bir deneyde yanlış bir adım, kazalara yol açabilir.
• Tehlikeli Maddelerle Çalışma: Zehirli ve tehlikeli maddelerle yapılan deneyler çeker ocakta yapılmalıdır. Bu, tehlikeli gazların solunmasını önler.
• Laboratuvar Havalandırması: Laboratuvar ortamı sürekli havalandırılmalıdır. Kimyasal buharların birikmesi solunum yollarına zarar verebilir.
• Ambalaj ve Etiketler: Kimyasal maddelerin ambalajlarındaki etiketler çıkarılmamalıdır. Bu etiketler, kimyasalın tehlikelerini ve kullanım talimatlarını içerir.
• Atık Yönetimi: Atık çöp kutularının ağzı her zaman kapalı tutulmalıdır. Açık çöp kutuları kimyasal buharların yayılmasına ve olası kazalara neden olabilir.
• Kimyasal Maddelerin Saklanması: Kimyasal maddeler, doğrudan güneş ışığına maruz kalmayacak yerlerde saklanmalıdır. Güneş ışığı kimyasal reaksiyonları hızlandırabilir ve maddelerin bozulmasına neden olabilir.
• Doğru Ölçüm: Sıvılar ve çözeltiler ölçülürken pipet, mezür ve damlalık gibi uygun ölçüm araçları kullanılmalıdır. Bu, doğru ve güvenilir deney sonuçları elde etmek için önemlidir.

ÇÖZÜMLÜ TEST SORULARI

Soru 1:
Aşağıdakilerden hangisi kimya laboratuvarında uyulması gereken güvenlik kurallarından biri değildir?
A) Deneylerde daima laboratuvar önlüğü giymek
B) Kimyasalları koklamak için burna yaklaştırmak
C) Çalışma alanını daima temiz tutmak
D) Saçları toplamak
E) Koruyucu gözlük kullanmak

Çözüm:
B seçeneği yanlıştır. Kimyasalları direkt olarak koklamak tehlikelidir. Elle yelpaze yaparak koklamak gerekir. Diğer seçenekler temel laboratuvar güvenlik kurallarındandır.

Cevap: B) Kimyasalları koklamak için burna yaklaştırmak

Soru 2:
Laboratuvarda kimyasal madde döküldüğünde ilk yapılması gereken nedir?
A) Hemen temizlemeye çalışmak
B) Öğretmene haber vermek
C) Dökülen maddenin özelliğini etiketten kontrol etmek
D) Pencereleri açarak havalandırmak
E) Arkadaşları uyarmak

Çözüm:
B seçeneği doğrudur. Önce öğretmene haber verilmeli, maddenin özellikleri öğrenilerek uygun temizleme yöntemi belirlenmelidir. Bilinçsiz müdahale tehlikeli olabilir.

Cevap: B) Öğretmene haber vermek

Soru 3:
Aşağıdaki güvenlik sembollerinden hangisi yanıcı maddeleri ifade eder?
A)
B)
C)
D)
E)

Çözüm:
Yanıcı maddeler için standart güvenlik sembolü alev resmidir. (Seçeneklerde görsel olmamasına rağmen en yaygın sembol alev ikonudur.)

Cevap: A) (Alev sembolü)

Soru 4:
Laboratuvarda yangın çıktığında aşağıdakilerden hangisi öncelikli yapılmalıdır?
A) Yangın tüpüyle müdahale etmek
B) Elektrik şalterini kapatmak
C) Pencereleri açmak
D) Hemen tahliye olmak
E) Öğretmene haber vermek

Çözüm:
D seçeneği doğrudur. Laboratuvar yangınlarında öncelik güvenli tahliyedir. Yangın tüpü kullanımı eğitimli kişilerce yapılmalıdır.

Cevap: D) Hemen tahliye olmak

Soru 5:
Aşağıdaki eşleştirmelerden hangisi yanlıştır?
A) Asit dökülmesi – Sodyum bikarbonat
B) Baz dökülmesi – Zayıf asit çözeltisi
C) Yanıcı madde – Su ile müdahale
D) Cam kırığı – Fırça ve kürek
E) Civa dökülmesi – Kükürt tozu

Çözüm:
C seçeneği yanlıştır. Yanıcı maddelere (özellikle organik çözücülere) su ile müdahale edilmez. Yangın söndürücü veya yangın battaniyesi kullanılmalıdır.

Cevap: C) Yanıcı madde – Su ile müdahale

Soru 6:
Laboratuvarda kimyasal madde şişelerinin etiketlerinde aşağıdaki bilgilerden hangisi bulunmaz?
A) Kimyasalın adı
B) Formülü
C) Üretim tarihi
D) Tehlikeleri
E) Son kullanma tarihi

Çözüm:
E seçeneği doğrudur. Kimyasalların çoğunda son kullanma tarihi bulunmaz, stabilite ve saklama koşulları önemlidir. Diğer bilgiler standart etiket bilgileridir.

Cevap: E) Son kullanma tarihi