Afetler, doğrudan insan yaşamını, çevreyi ve ekonomik faaliyetleri tehdit eden olaylardır. Afetler doğal veya beşerî (insan kaynaklı) olabilir ve büyük zararlar doğurabilir. 9. sınıf coğrafya müfredatında, afet türleri ve bunların etkileri incelenir.

Afet Türleri:

Afetler, çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Yavaş gelişen afetler ve hızlı gelişen afetler olarak ikiye ayrılır. Şiddetli soğuklar, kuraklık, kıtlık gibi olaylar yavaş gelişen afetlerdir. Deprem, seller, su taşkınları, toprak kaymaları, kaya düşmeleri, çığ, fırtınalar, hortumlar, volkanlar, yangınlar vb. olaylar ise hızlı gelişen afetlerdir.

Afetler genel olarak doğal ve insan kaynaklı olmak üzere iki ana gruba ayrılır:

Doğal afetler, jeolojik, klimatolojik ve biyolojik afetleri kapsar.

• Jeolojik kökenli afetler: Yerin iç kısımlarından kaynaklanan olaylardır. Depremler, volkanik patlamalar, tsunamiler, heyelanlar ve kaya düşmeleri bu gruba girer.
• Klimatik afetler: Meteorolojik olaylar sonucu meydana gelir. Sıcak hava dalgaları, fırtına, hortum, kasırga, sel, çığ ve aşırı yağışlar bu tür afetlerdendir.
• Biyolojik afetler: Erozyon, böcek istilaları, salgınlar ve orman yangınları gibi olaylardır.

Beşeri afetler insan kaynaklıdır. Sosyal ve teknolojik afetler olarak sınıflandırılır:

• Sosyal afetler: Savaşlar, yangınlar, terör saldırıları ve göçlerdir.
• Teknolojik afetler: Maden kazaları, biyolojik ve kimyasal silahların neden olduğu kazalar, nükleer kazalar, sanayi kazaları ve ulaşım kazaları bu gruba girer.

Türkiye’de Afetler:

• Türkiye’nin coğrafi konumu, birçok afete açık bir bölge olmasına yol açmaktadır. Depremler, heyelanlar, sel, çığ ve orman yangınları Türkiye’de sık görülen afetlerdir. Depremler, Türkiye’deki en önemli afetlerden biri olup büyük yıkımlara neden olmuştur.
• Türkiye’de yaşanan bazı önemli depremler: 1939 Erzincan depremi, 1999 Gölcük depremi ve 2023 Kahramanmaraş depremidir.
• Erozyon, Türkiye’nin en önemli doğal afetlerinden biridir. Arazinin engebeli olması, iklim koşulları ve yanlış arazi kullanımı erozyonun başlıca nedenleridir. Erozyon sonucu verimli topraklar kaybedilir ve göller/barajlar dolar.

• Akdeniz-Himalaya Deprem Kuşağı’nda yer alan Türkiye, aktif fay hatlarına sahip bir ülkedir. Bu nedenle jeolojik yapısı gereği Türkiye’de sık sık depremler meydana gelmektedir.

• Türkiye’de sık görülen doğal afetlerden biri de sel ve taşkınlardır. Akarsu yataklarına yakın alanlara yerleşim yapılması ve yanlış arazi kullanımı, bu tür olayların başlıca nedenleri arasında yer alır.