Karbon Döngüsü
- Büyük bir kısmı karbondioksit olarak bulunur. Fotosentez için çok önemlidir.
- Karbon canlıların temel yapısını oluşturur. Yıllık ve günlük sıcaklık farkını dengeler.
- Denizler, karbon alışverişini düzenleyen en önemli kaynaktır. Denizler ile atmosfer arasında karbon alışverişi yavaştır.
- Karalardan erozyon yoluyla taşınan organik ve inorganik maddeler vasıtasıyla denizlerde karbon depolanır. Buna bağlı olarak okyanuslar karbonun hem depolandığı hem de kaybolduğu yerdir.
- Denizler atmosfere oranla 50 kat daha fazla karbon içerir.
Karbondioksit Tüketimi
- Bitkilerin fotosentezi,
- Deniz hayvanlarının kabuk oluşumu
- Karbonatlı kayaçların oluşumu,
- Kömür ve petrol gibi fosil yakıtların oluşumu
Karbondioksitin Açığa çıkması
- Canlıların solunumu,
- Ölen canlıların çürümesi, orman yangınları, fosil yakıtların yakılması
- Karbonatlı kayaçların ayrışması,
- Suyun hava ile teması
Oksijen Döngüsü
- Atmosferde % 21 oranında oksijen bulunmaktadır. Canlıların aldıkları besini enerjiye dönüştürmeleri için şarttır.
- Fotosentez ve solunum yoluyla meydana gelir.
- Oksijen suda ve toprakta çözünmüş halde bulunur.
Oksijenin Açığa çıkması:
- Bitkilerin fotosentezleri, suyurı ışık yardımıyla oksijen ve hidrojene dönüşmesi (fotoliz)
Oksijenin Tüketilmesi:
- Canlıların solunumu, orman yangınları
- Fosil yakıtların yakılması, besinlerin yakılması
- Bakterilerin topraktaki azotu nitrit ve nitratlara dönüştürülebilmesi için oksijeni yakıt l olarak kullanması (organik maddelerin oksidasyonu)
Azot Döngüsü
- Atmosterin %78’ini azot oluşturur. Bakteriler dışında diğer canlılar tarafından doğrudan kullanılmaz. Azot nitrata dönüşürse bitkiler tarafından kullanılır. Bu durumun gerçekleşmesi için de, yıldırım, şimşek ve volkanik patlamalar sonucunda ortaya çıkan yüksek enerjiye ihtiyaç vardır.
- Azotun nitrata dönüşmesi için nitrifikasyon bakterilerine ihtiyaç duyulur.
- Bitkilerin bünyesine giren nitrat tuzu otçullara, otçullardan etçillere geçer. Canlılar öldüğünde ise ayrıştırıcılar tarafından tekrar bitkilere ulaştırılır. Azot Döngüsü; Bu doğal yaşam süreci içerisinde sürekli tekrarlanır.
Su Döngüsü
Su döngüsünün temel kaynağı Güneş’tir. Güneş’ten gelen enerji ile yeryüzünde bulunan okyanus, deniz, göl, akarsu gibi su kaynaklarından buharlaşma, canlılardan da terleme yoluyla su atmosfere gaz hâlinde geçer. Atmosferde bulunan su buharı yükseldi soğur ve yoguşma gerçekleşir. (Havadaki su buharının soğuyarak katı ya da sıvı hâle geçmesine yoğuşma denir. Yoğuşan havanın sıvı ya da katı hâlde yere düşmesine de yağış denir.) Yağış olarak yeryüzüne düşen su; okyanusları, denizleri, gölleri ve akarsuları oluşturur. Suyun bir kısmı da canlıların bünyesine geçer. Bu şekilde suyun hidrosfer, litosfer, biyosfer ve atmosfer içinde hareket etmesine su döngüsü denir.
İnsanların yer altı ve yer üstü sularını aşırı ve yanlış kullanılması, sulak alanların kurutulması yeryüzündeki bazı göllerin kuruyarak yok olmasına neden olmuştur. Ayrıca bitki örtüsünün tahrip edilmesi ile de yüzey sularının hızlı akması sel ve erozyona yol açmaktadır.
