7. Ünite: Bölgeler, Ülkeler ve Küresel Bağlantılar

Bu ünite, dünyanın siyasi ve kültürel coğrafyasını, farklı bölgeler ve ülkeler arasındaki etkileşimi inceler. Temel amacı, küresel ve bölgesel düzeyde ilişkilerin coğrafi boyutunu anlamamızı sağlamaktır.

1. Türk Kültürünün Mekânsal Özellikleri

Türk kültürü, Orta Asya’dan başlayarak geniş bir coğrafyaya yayılmıştır. Bu yayılma, farklı bölgelerin coğrafi özellikleriyle etkileşime girerek zenginleşmiştir.

• Yayılma Alanları: Türk kültürü, Orta Asya’dan Anadolu’ya, Balkanlar’dan Kuzey Afrika’ya kadar geniş bir alana yayılmıştır.
• İklim ve Toprak Etkisi: Yaşam biçimi, tarım ve hayvancılık gibi ekonomik faaliyetler, coğrafi koşullara göre şekillenmiştir.
• Mimaride Coğrafi İzler: Geleneksel Türk evleri, bulundukları coğrafyanın iklim ve malzeme özelliklerine göre farklılık gösterir. Örneğin, ahşap evler ormanlık bölgelerde, taş evler ise daha kurak ve kayalık alanlarda yaygındır.

2. Bölgeler ve Sınıflandırma

Coğrafi bölgeler, benzer özelliklere sahip alanların bir araya getirilmesiyle oluşturulur. Bu bölgeler siyasi, ekonomik veya kültürel özelliklere göre sınıflandırılabilir.

• Ekonomik Bölgeler: Birincil (tarım), ikincil (sanayi) ve üçüncül (hizmet) sektörlerin yoğunlaştığı bölgelerdir. Bir ülkenin gelişmişlik seviyesi, ekonomik bölgelerin özelliklerini belirler.
• Kültürel Bölgeler: Ortak dil, din, gelenek ve yaşam tarzı gibi kültürel özellikler temelinde oluşturulmuş bölgelerdir.
• Siyasi Bölgeler: Yönetim biçimi, ideoloji veya ortak siyasi anlaşmalarla bir araya gelen bölgelerdir.

3. Küresel ve Bölgesel Örgütler

Dünya üzerindeki ülkeler, ortak çıkarlar doğrultusunda birbirleriyle iş birliği yapmak için çeşitli örgütler kurarlar.

• Siyasi Örgütler:
  • Birleşmiş Milletler (BM): Dünya barışını ve güvenliğini sağlamayı amaçlayan en büyük küresel örgüttür.
  • İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT): İslam dünyasının çıkarlarını korumayı hedefleyen bölgesel bir örgüttür.
• Ekonomik Örgütler:
  • G20: Dünyanın en büyük 20 ekonomisini bir araya getiren bir platformdur.
  • Avrupa Birliği (AB): Üye ülkeler arasında ortak para birimi, serbest ticaret ve siyasi bütünleşme hedefler.
  • Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD): Gelişmiş ülkeler arasında ekonomik iş birliğini artırmayı amaçlar.
• Askeri Örgütler:
  • NATO: Kuzey Amerika ve Avrupa ülkeleri arasında askeri ve siyasi iş birliğini sağlayan bir ittifaktır.

Çözümlü Örnek Test Sorusu

1. Soru: Bir ülkenin birincil ekonomik faaliyetlerde çalışan nüfus oranı oldukça fazlayken, sanayi ve hizmet sektörlerinde çalışanların oranı düşüktür. Bu ülke, ekonomik bölgeler sınıflandırmasına göre aşağıdaki gruplardan hangisine daha yakındır? A) Gelişmiş ülkeler bölgesi B) Gelişmekte olan ülkeler bölgesi C) Siyasi ittifak bölgesi D) Ham madde üretim bölgesi E) Kültürel miras bölgesi

Doğru Cevap: D Çözüm: Birincil ekonomik faaliyetler (tarım, madencilik, ormancılık) ham madde üretimiyle doğrudan ilişkilidir. Bir ülkede bu faaliyetlerin baskın olması, o ülkenin ham madde üretimi ve ihracatı ağırlıklı bir ekonomiye sahip olduğunu gösterir.

2. Soru: “Üye ülkeler arasında askeri savunma, siyasi danışma ve kriz yönetimi gibi alanlarda iş birliğini amaçlayan bir örgüttür.”

Yukarıdaki ifade, aşağıdaki örgütlerden hangisinin temel amacını en iyi şekilde açıklar? A) Birleşmiş Milletler (BM) B) Avrupa Birliği (AB) C) G20 D) NATO E) Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ)

Doğru Cevap: D Çözüm: NATO, Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü’nün askeri ve siyasi iş birliği amacını taşıyan bir örgüttür.

3. Soru: Türk kültürünün, geniş bir coğrafyaya yayılmasında coğrafi koşulların etkisi büyüktür. Aşağıdakilerden hangisi, Türk kültürünün farklı bölgelerde iklim ve yaşam koşullarına uyum sağladığına dair bir örnektir? A) Orta Asya’da çadır, Anadolu’da taş ve ahşap evlerin yaygınlaşması. B) Ticari faaliyetlerin sadece belli şehirlerde yoğunlaşması. C) Geleneksel el sanatlarının sadece tek bir bölgede gelişmesi. D) Şehirlerin sadece deniz kenarlarına kurulması. E) Sadece tarım faaliyetlerinin temel geçim kaynağı olması.

Doğru Cevap: A Çözüm: Türkler, göçebe yaşam tarzlarında çadırı kullanırken, yerleşik hayata geçtikleri Anadolu’da farklı iklim ve malzeme koşullarına göre taş veya ahşap evler inşa ederek coğrafi koşullara uyum sağlamışlardır.

4. Soru: Aşağıdakilerden hangisi, bölgesel bir örgütün temel özelliklerinden biridir? A) Üye ülkelerinin dünyanın farklı kıtalarına dağılması. B) Sadece ekonomik konulara odaklanması. C) Belirli bir coğrafi alanda yer alan ülkeler arasında iş birliği sağlaması. D) Tüm ülkelerin aynı siyasi sisteme sahip olmasını şart koşması. E) Askeri bir yapıya sahip olması.

Doğru Cevap: C Çözüm: Bölgesel örgütler, adından da anlaşılacağı üzere, belirli bir coğrafi bölgede (örneğin Avrupa, Afrika, Güneydoğu Asya) yer alan ülkeler arasında kurulur ve bu bölgenin ortak sorunlarına çözüm bulmayı amaçlar.

5. Soru: Bir ülkenin gelişmişlik seviyesini belirlemede, ekonomik sektörlerin çalışan nüfusa dağılımı önemli bir göstergedir. Buna göre, aşağıdaki dağılımlardan hangisi gelişmiş bir ülkeyi temsil eder? A) Tarım: %60, Sanayi: %15, Hizmet: %25 B) Tarım: %10, Sanayi: %35, Hizmet: %55 C) Tarım: %40, Sanayi: %25, Hizmet: %35 D) Tarım: %5, Sanayi: %20, Hizmet: %75 E) Tarım: %50, Sanayi: %10, Hizmet: %40

Doğru Cevap: D Çözüm: Gelişmiş ülkelerde hizmet ve sanayi sektörleri ekonominin ve istihdamın büyük bir kısmını oluştururken, tarım sektörünün payı oldukça düşüktür. Verilen seçeneklerden D şıkkı, bu yapıyı en iyi şekilde yansıtmaktadır.