Türk – Fransız İlişkileri
Bilgi: Fransa’nın, Türkiye’nin Adana – Mersin demir yolunu satın almak istemesi üzerine Türkiye ile Fransa arasında yaşanan sorun 1929’da Milletlerarası Daimi Adalet Divanı’nda Türkiye lehine sonuçlanmıştır.
a) Suriye Sınırı
Lozan Antlaşması’nda, Ankara Antlaşması (1921) şartları taraflar arasında kabul edilirken sorunlu alanların çözümü için planlanan “Sınır Tespit Komisyonu” ancak 1925’te kurulabilmiştir.
30 Mayıs’ta Fransa ile Dostluk ve İyi Komşuluk Sözleşmesi imzalanmış ve sorunların barışçıl yollarla halline karar verilmiştir.
1930’da Türkiye ile Fransa arasında “Hatay hariç” Suriye-Türkiye sınırı kesin olarak çizilmiştir.
b) Yabancı Okullar
Mustafa Kemal’in, “Türkiye’de bizim okullarımızın bile sahip olmadıkları ayrıcalıklara yabancı okulların sahip olmaları kabul edilemez.” sözleri paralelinde 3 Mart 1924 Tevhid-i Tedrisat Yasasıyla “Ülkedeki tüm okulların Maarif Vekaleti çatısı altında faaliyet göstermelerine” karar verilmiştir.
26 Eylül 1925’te bir genelge ile Türk Hükümeti, “Yabancı okullarda Türk dili, tarih ve coğrafya gibi derslerin Türk öğretmenlerce Türkçe okutulması ve Türk müfettişlerince okulların denetlenmesi” esaslarını ilgili okullara duyurmuştur.
Bu genelge üzerine Fransa ve Papalık başta olmak üzere Türkiye’de okulları olan devletler tepki göstermişlerdir.
Türkiye Devleti ise “bu konunun iç sorunu” olduğunu bildirerek tartışmaların önünü kesmiş ve bazı yabancı okullar kapanırken, kurallara uyan okullar faaliyetlerini sürdürmüştür.
c) Dış Borçlar
Osmanlı Devleti’nden en çok alacaklı olan Fransa ile Türkiye arasında Lozan Konferansı’nda sorun ele alınsa da ancak 1928’de sonuçlanmıştır.
“Ödenecek borcun miktarı ve eşit taksitlerle ödenmesi belli bir kurala” bağlanmış ancak 1929’da “Dünya Ekonomik Krizi” Türkiye’yi sıkıntıya düşürmüştür.
Türkiye Devleti, borçların ertelenmesini talep etmiş; alacaklıların itirazı üzerine yapılan görüşmelerle 1933’te Paris’te uzlaşmaya varılmıştır.
Türkiye, üzerine düşen borçları 1954’e kadar ödemiştir.
d) Adana – Mersin Demir Yolu
Bir Fransız şirketi tarafından işletilen demir yolunu Türkiye’nin satın alma girişimi Fransa’nın itirazına neden oldu. Fransa’nın karşı çıkmasına rağmen Haziran 1929’da Adana – Mersin Demir Yolu, Türkiye tarafından satın alındı.
BİLGİ
* I. Dünya Savaşı yıllarında (1914- 1918) Almanya’dan yaklaşık 180,5 milyon lira, Avusturya – Macaristan’ dan da 2,2 milyon lira borç alınmıştır. Ancak Lozan Barış Antlaşması ile bu borçlar silinmiştir.
* Lozan Barış Antlaşması ile Osmanlı Devleti’nin aldığı dış borçlardan Türkiye’nin payına düşeni Fransız Frangı üzerinden ödemesi şarta bağlanmıştır.
e) Bozkurt – Lotus Davası
Türk bayrağı taşıyan “Bozkurt” adlı gemiyle Fransız bayrağı taşıyan “Lotus” adlı geminin Midilli açıklarında Ağustos 1926’da çarpışmasıyla ortaya çıkan hukuki sorunlar iki ülke arasında gerginliğe neden olmuştur. “Bozkurt – Lotus Davası” 1927’de Milletlerarası Daimi Adalet Divanı’nda Türkiye lehine sonuçlanmıştır.
