Kafiye şiirde, iki ya da daha çok mısra arasında, mısra sonlarında bulunan ses benzerliğidir.
Benzer olan seslerin ayrı yapı, görev ve anlamlarda olması gerekir.
– Aynı görevdeki / fonksiyondaki sesler kafiye oluşturmaz, redif olur.
Kafiyenin ses değerine göre çeşitleri şunlardır:
a) Yarım Kafiye
Tek ünlü veya tek ünsüz benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
Yapılan tasnif ve tanımlarda tek “ünsüz” benzeşmesinin yarım kafiye oluşturacağı belirtilmiş ancak birçok kaynak, tek ünlü benzerliğinin de yarım kafiye olacağını ifade etmektedir.
b) Tam Kafiye
İki ses benzerliğine dayanan kafiye türüdür.
c) Zengin Kafiye
İkiden fazla ses benzerliğiyle oluşturulan kafiye türüdür.
d) Tunç Kafiye
Kafiyeyi oluşturan kelimelerden birinin diğerinin içinde yer aldığı kafiye türüdür.
Kimi kaynaklar, tunç kafiyeyi zengin kafiye içinde değerlendirmektedir.
Tunç kafiye, zengin kafiyenin bir çeşidi veya alt kümesidir.
Çemberimde gül oya
Gülmedim doya doya
Yukarıda ilk dizedeki “oya” sözcüğü ikinci dizedeki “doya” sözcüğünün içinde yer aldığı için tunç kafiye vardır.
e) Cinaslı Kafiye
Yazılışları ve okunuşları aynı, anlamları farklı kelimelerle yapılan kafiye türüdür.
Cinası oluşturan kelimelerde bazen yazılış farkı (gül deseni — gülde seni) olabilir.
Aramızda karlı dağlar
Hasretin bağrımı dağlar
Yukarıdaki birinci dizede geçen “dağlar” sözcüğü “coğrafi bir şekil olan dağ”, ikinci dizedeki “dağ” sözcüğü ise yara anlamında kullanıldığı için cinas vardır.
