Canlılarda Sistemler

Bu ünitede, canlıların yaşamsal faaliyetlerini sürdürmesini sağlayan sistemler incelenmektedir. Bitkilerin ve hayvanların üreme, büyüme ve gelişme süreçleri, ardından da sinir ve iç salgı bezlerinden oluşan denetleyici ve düzenleyici sistemler ele alınmaktadır.

1.Bölüm: Bitki ve Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme

• Eşeyli ve Eşeysiz Üreme: Canlıların soylarını devam ettirmek için gerçekleştirdiği üreme yöntemleri incelenir. Eşeyli üreme, dişi ve erkek üreme hücrelerinin birleşmesiyle gerçekleşirken, eşeysiz üreme, tek bir atadan yeni bir canlının oluşmasıdır.
• Bitkilerde Üreme, Büyüme ve Gelişme: Bitkilerin üremesi tohum ve meyve oluşumu gibi aşamaları içerir. Tohumun çimlenmesi için gerekli olan faktörler (su, sıcaklık, oksijen) bu bölümde detaylı olarak incelenmektedir.
• Hayvanlarda Üreme, Büyüme ve Gelişme: Hayvanların üreme, büyüme ve gelişme süreçleri, farklı türlerdeki doğum ve gelişim şekilleriyle birlikte ele alınır.
• İnsanda Üremeyi Sağlayan Yapı ve Organlar: İnsan üremesinde görev alan yapı ve organların işlevleri anlatılır.

2. Bölüm: Denetleyici ve Düzenleyici Sistemler

• Sinir Sistemi: Vücudumuzdaki iç ve dış çevreden gelen uyarıları algılayan, bu uyarılara uygun tepkiler oluşturan ve vücudun tüm fonksiyonlarını denetleyen sistemdir. Beyin ve omurilik, bu sistemin ana organlarıdır.
• İç Salgı Bezleri: Vücut fonksiyonlarını hormonlar aracılığıyla düzenleyen sistemdir. Büyüme, metabolizma ve üreme gibi hayati olaylar bu sistem tarafından kontrol edilir.
• Çocukluktan Ergenliğe Geçiş: Büyüme ve gelişme hormonlarının etkisiyle gerçekleşen bedensel ve ruhsal değişimler incelenir.
• Denetleyici ve Düzenleyici Sistemlerin Sağlığı: Bu sistemlerin sağlığını korumak için yapılması gerekenler ve dikkat edilmesi gereken noktalar üzerinde durulur.

Ders Notları ve Sınavda Çıkabilecek Püf Noktalar

• Tohum Çimlenmesi: Bir tohumun çimlenmesi için ışığa ihtiyaç duyulmaz. Ancak su, uygun sıcaklık ve oksijen mutlaka gereklidir. Bu, sıklıkla karıştırılan bir konudur.
• Sinir Sistemi ve İç Salgı Bezleri: Bu iki sistem, vücudun denetim ve düzenleme görevini birlikte yürütür. Sinir sistemi hızlı, iç salgı bezleri ise daha yavaş ve uzun süreli etkiler gösterir.
• Üreme Çeşitleri: Eşeysiz üreme (bölünme, tomurcuklanma, vejetatif üreme gibi) ve eşeyli üreme arasındaki temel farkları iyi anlamalısın. Eşeysiz üremede genetik çeşitlilik olmazken, eşeyli üremede genetik çeşitlilik sağlanır.
• Ergenlik Dönemi: Vücutta meydana gelen fiziksel ve duygusal değişimlerin iç salgı bezleri tarafından salgılanan hormonlarla ilişkili olduğunu unutma.

Çözümlü Test Soruları

Aşağıdaki soruların çözümlerini inceleyerek konuyu daha iyi pekiştirebilirsin.

Soru 1: Aşağıda verilen olaylardan hangisi eşeysiz üremeye bir örnektir?

A) Tohumun toprağa ekilerek yeni bir bitkinin oluşması. B) Kedi ve köpeklerin yavru dünyaya getirmesi. C) Deniz yıldızının kopan kolundan yeni bir deniz yıldızının oluşması. D) Kuşların yumurtlayarak yeni kuşlar meydana getirmesi.

Çözüm:

• A, B ve D seçenekleri: Bu durumlar dişi ve erkek hücrelerinin birleşimi ile gerçekleşen eşeyli üreme örnekleridir.
• C seçeneği: Deniz yıldızının kopan kolundan yeni bir canlının oluşması, tek bir atadan genetik olarak aynı özellikte yeni bir canlının oluşmasıdır. Bu durum eşeysiz üremeye bir örnektir.

Doğru cevap: C

---

Soru 2: Bir tohumun çimlenebilmesi için aşağıdaki faktörlerden hangisine ihtiyacı yoktur?

A) Su B) Uygun sıcaklık C) Işık D) Oksijen

Çözüm:

Tohumun çimlenmesi için nemli bir ortam (su), solunum için oksijen ve canlılık faaliyetlerinin gerçekleşmesi için uygun bir sıcaklık gereklidir. Ancak, bitki fotosentez yapmaya başlayana kadar enerji ihtiyacını depoladığı besinden karşılar ve bu nedenle ışığa ihtiyacı yoktur.

Doğru cevap: C

---

Soru 3: Vücudun iç ve dış çevreden gelen uyarıları algılamasını, değerlendirmesini ve bu uyarılara tepki vermesini sağlayan sistem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Dolaşım Sistemi B) Boşaltım Sistemi C) Sindirim Sistemi D) Sinir Sistemi

Çözüm:

Vücuttaki tüm algılama, denetim ve tepki mekanizmalarını kontrol eden sistem sinir sistemidir. Bu sistem, beyin ve omurilikten oluşur ve vücudun koordinasyonunu sağlar.

Doğru cevap: D

---

Soru 4: Ergenlik döneminde boyun uzaması ve bedensel değişimlerin meydana gelmesinden sorumlu olan sistem aşağıdakilerden hangisidir?

A) Solunum sistemi B) Destek ve hareket sistemi C) Dolaşım sistemi D) İç salgı bezleri sistemi

Çözüm:

Boy uzaması ve bedensel değişimler gibi uzun süreli ve karmaşık süreçler, vücutta salgılanan hormonlar aracılığıyla kontrol edilir. Bu hormonları salgılayan yapı iç salgı bezleridir.

Doğru cevap: D