Ekolojik süksesyon (sıralı değişim), bir ekosistemde zaman içinde canlı türlerinin düzenli ve öngörülebilir bir şekilde birbirini takip etmesiyle meydana gelen doğal bir değişim sürecidir. Bu süreç, bir alandaki komünitenin, ortam koşullarına uyum sağlayarak daha kararlı ve karmaşık bir yapıya doğru ilerlemesini ifade eder. İki ana süksesyon türü vardır: **birincil süksesyon** ve **ikincil süksesyon**. Birincil süksesyon, daha önce hiç canlı yaşamının olmadığı veya toprağın bulunmadığı çıplak kayalıklar veya volkanik adalar gibi alanlarda başlar. Bu süreç, liken ve yosunlar gibi **pioner türlerin** kayaları parçalaması ve toprağı oluşturmasıyla çok yavaş ilerler. **İkincil süksesyon** ise, orman yangını, sel veya tarım arazisinin terk edilmesi gibi bir felaket sonucu canlıların yok olduğu, ancak toprağın korunduğu alanlarda gerçekleşir. Toprak bulunduğu için ikincil süksesyon birincil süksesyona göre çok daha hızlıdır. Her iki süreç de en sonunda, o bölgenin iklim koşullarına en iyi uyum sağlayan ve nispeten kararlı olan **klimaks komüniteye** ulaşır. Bu test, bu dinamik ekolojik değişim süreçlerini daha iyi anlamanıza yardımcı olacaktır.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Aşağıdakilerden hangisi, birincil süksesyonun başlangıç aşaması için tipik bir alan değildir?
A) Bir yanardağ patlaması sonucu oluşan lav akıntısı
B) Buzulun erimesiyle ortaya çıkan kayalık alan
C) Aşırı ağaç kesimi sonrası oluşan ormanlık alan
D) Tamamen sterilize edilmiş bir laboratuvar ortamı

Doğru Cevap: C
Çözüm: Birincil süksesyon, toprağın bulunmadığı veya hiç canlı yaşamının olmadığı alanlarda başlar. Aşırı ağaç kesimi yapılan bir alanda toprak korunur, bu nedenle burada ikincil süksesyon başlar.

2. Birincil süksesyonun en önemli aşaması olan toprak oluşumunu başlatan öncü (pioner) canlılar hangileridir?
A) Ağaçlar
B) Kuşlar
C) Liken ve yosunlar
D) Küçük otlar

Doğru Cevap: C
Çözüm: Likenler ve yosunlar gibi pioner türler, çıplak kayalar üzerinde yaşayarak asit salgılar ve bu kayaların parçalanmasını sağlayarak toprak oluşumunun temelini atarlar.

3. Aşağıdaki olaylardan hangisi, bir bölgede ikincil süksesyonun başlamasına neden olur?
A) Bir adanın volkanik aktiviteyle yeniden oluşması
B) Bir ormanlık alanda büyük bir yangın çıkması
C) Buzulların erimesiyle bir gölün oluşması
D) Çölde yeni bir kumulun ortaya çıkması

Doğru Cevap: B
Çözüm: İkincil süksesyon, daha önce canlıların yaşadığı ve toprağın korunduğu alanlarda, bir felaket (orman yangını gibi) sonrasında meydana gelir.

4. Birincil süksesyonun, ikincil süksesyona göre daha uzun sürmesinin temel nedeni nedir?
A) Daha fazla canlı türünün bulunması
B) Sıcaklık değişimlerinin daha fazla olması
C) Toprağın başlangıçta bulunmaması
D) Daha az rekabet olması

Doğru Cevap: C
Çözüm: Birincil süksesyon, toprak oluşumunu da içerdiği için yüzlerce hatta binlerce yıl sürebilir. İkincil süksesyon ise hazır toprak üzerinde başladığından çok daha hızlıdır.

5. Bir süksesyon sürecinin son aşamasında oluşan ve tür çeşitliliği yüksek, kararlı komüniteye ne ad verilir?
A) Pioner komünite
B) Biyosfer
C) Habitat
D) Klimaks komünite

Doğru Cevap: D
Çözüm: **Klimaks komünite**, o bölgenin iklim ve çevre şartlarına en iyi uyum sağlamış, kararlı ve denge halinde olan son aşama komünitesidir.

6. Aşağıdakilerden hangisi, ikincil süksesyon sürecinde ilk olarak ortaya çıkan canlılardan biri olabilir?
A) Meşe ağaçları
B) Otlar ve yıllık bitkiler
C) Likenler
D) Büyük yırtıcı hayvanlar

Doğru Cevap: B
Çözüm: İkincil süksesyon, hazır toprak üzerinde başladığı için, ilk olarak hızlı büyüyen ve tohumları kolay yayılan otlar ve yıllık bitkiler gibi türler ortaya çıkar.

7. Ekolojik süksesyon sürecinde aşağıdakilerden hangisi gözlenir?
A) Tür çeşitliliği başlangıçtan son duruma kadar sürekli azalır.
B) Biyokütle sürekli azalır.
C) Besin zinciri basit bir yapıdan karmaşık bir yapıya doğru ilerler.
D) Besin ağı tek yönlü bir hal alır.

Doğru Cevap: C
Çözüm: Süksesyon ilerledikçe, ortamdaki tür sayısı ve çeşitliliği artar, bu da daha karmaşık ve kararlı bir besin ağı oluşturur.

8. Süksesyonun ilerlemesiyle bir komünitede baskın türlerin değişmesinin temel nedeni nedir?
A) Canlıların ekolojik nişlerinin tamamen aynı olması
B) Çevresel koşulların değişmemesi
C) Canlıların çevreye uyum yeteneklerinin farklı olması
D) Sadece av-avcı ilişkileri

Doğru Cevap: C
Çözüm: Her türün ışığa, suya veya sıcaklığa olan toleransı farklıdır. Çevre koşulları değiştikçe, bu yeni koşullara daha iyi uyum sağlayan türler baskın hale gelir.

9. Süksesyon sürecinin sonunda oluşan klimaks komünitesini en iyi tanımlayan özellik hangisidir?
A) En düşük tür çeşitliliğine sahip olması
B) Enerji akışının en yavaş olduğu basamak olması
C) Ortam koşullarına göre dinamik bir denge içinde olması
D) En az biyokütleye sahip olması

Doğru Cevap: C
Çözüm: Klimaks komünite, değişen koşullara karşı dayanıklı, kararlı ve dinamik bir denge içindedir. Tür çeşitliliği ve biyokütle genellikle en yüksek seviyededir.

10. Bir süksesyon sürecinde, bitkilerdeki değişim genellikle hangi sırayla gerçekleşir?
A) Otlar $\rightarrow$ Çalılar $\rightarrow$ Ağaçlar
B) Ağaçlar $\rightarrow$ Çalılar $\rightarrow$ Otlar
C) Çalılar $\rightarrow$ Ağaçlar $\rightarrow$ Otlar
D) Otlar $\rightarrow$ Ağaçlar $\rightarrow$ Çalılar

Doğru Cevap: A
Çözüm: Süksesyon sürecinde, hızlı büyüyen ve daha az kaynağa ihtiyaç duyan otlar ilk olarak yerleşir. Ardından çalılar ve gölgeye dayanıklı ağaçlar gibi daha büyük bitki türleri gelerek ortamı dominant hale getirir.

11. Aşağıdaki ekosistem değişimlerinden hangisi, ikincil süksesyon örneği değildir?
A) Bir tarlanın ekimden sonra terk edilmesi
B) Volkanik bir adada yeni oluşan toprağın bitkilenmesi
C) Orman yangını sonrası bir arazinin yeniden bitkilenmesi
D) Bir sel sonrası oluşan boş bir arazide bitkilerin büyümesi

Doğru Cevap: B
Çözüm: Volkanik bir adada yeni oluşan toprak, daha önce canlı yaşamının olmadığı bir alandır. Bu durum birincil süksesyonun başlangıcıdır.

12. Süksesyon sürecinde, bir alandaki türlerin yer değiştirmesinin temel ekolojik mekanizması nedir?
A) Kommensalizm
B) Besin ağlarının basit hale gelmesi
C) Rekabet ve değişen çevresel koşullara adaptasyon
D) Av-avcı ilişkileri

Doğru Cevap: C
Çözüm: Süksesyon, türlerin çevreyle olan etkileşimleri ve rekabetleri sonucunda, yeni koşullara daha iyi adapte olan türlerin baskın hale gelmesiyle ilerler.

13. Birincil süksesyonun en yavaş ilerlediği basamak hangisidir?
A) Toprağın oluştuğu ve pioner türlerin yerleştiği basamak
B) Ağaçların boy attığı basamak
C) Çalıların otların yerini aldığı basamak
D) Klimaks komüniteye ulaşılan basamak

Doğru Cevap: A
Çözüm: Birincil süksesyon, toprağın hiç olmadığı bir ortamda başlar. Toprağın oluşması ve pioner türlerin yerleşmesi, tüm sürecin en uzun ve en yavaş basamağıdır.

14. Bir ekosistemdeki **klimaks komüniteye** ulaşıldığında aşağıdakilerden hangisi gözlenir?
A) Biyoçeşitlilik en üst seviyededir.
B) Türlerin dağılımı ve sayıları sürekli değişir.
C) Enerji akışı durur.
D) Madde döngüleri kesintiye uğrar.

Doğru Cevap: A
Çözüm: Klimaks komünite, o bölgedeki türlerin en fazla çeşitliliğe ulaştığı, kararlı ve denge halinde olduğu son aşamadır.

15. Aşağıdaki süreçlerden hangisi, birincil süksesyonun başlangıcı için en uygun ortamı sağlar?
A) Sel baskını sonrası nehir kenarı
B) Terk edilmiş tarım arazisi
C) Buzulun çekilmesiyle ortaya çıkan çıplak kaya yüzeyi
D) Orman yangını sonrası alan

Doğru Cevap: C
Çözüm: Birincil süksesyon, toprağın olmadığı ve yaşamın yeniden başladığı ortamlarda gerçekleşir. Buzulun çekilmesiyle ortaya çıkan çıplak kaya yüzeyi bu duruma en uygun örnektir.