Empedokles (Empedokıls) (MÖ 490)

Sicilyalı Empedokles (İÖ 492 – 432) dört öge kavramını ilk defa ortaya atan düşünürdür. Empedokles’e göre dört öge (Su – Ateş – Hava – Toprak) öncesiz ve sonsuzdur. Bu düşünüre göre, canlılığın katı kısmını sağlayan toprak, sıvı kısmını sağlayan su, solumayı sağlayan hava ve canlının ruhunu oluşturan ateştir.

Empedokles’e göre doğum ve ölüm yoktu. Doğum, sonsuz küçük parçacıkların birleşmesi, ölüm ise sonsuz küçük parçacıkların ayrışmasıdır.

Empedokles’e göre maddeleri bir arada tutan sevgi, ayrıştırıp parçalayan ise nefretti. Evrendeki tüm gelişmeler bu iki karşıt kuvvetin mücadelesinin sonucuydu.

Empedokles’in “sevgi” ve “nefret” kavramları “simetri” ve “benzerlerin birleşmesi” kavramlarıyla yakın ilişki içerisindeydi.

Democritus (MÖ 460)

Democritus atom kavramını, maddenin en küçük ve bölünemeyen tanecikleri olarak tanımlamıştır.

Democritus’a (Demokritus) göre su ve demir atomları gerçekte aynıdır. Suyu oluşturan atomlar pürüzsüz ve yuvarlak olduğundan birbirine kenetlenemezler ve birbirleri üzerinde kayarlar. Oysa demir atomları sert, sivri ve pürüzlü olduklarından birbirine yapışırlar ve sert bir yapı oluştururlar. Demokritos*a göre bir meyveyi keserken bıçak, atomlar arası boşluktan geçmelidir. Bu boşluklar meyvede olmasa bıçak kesme özelliği gösteremezdi.

Aristotales (Aristo) (MÖ 384)

Aristotales, Demokritos’un görüşlerine şiddetle karşı çıkarak, bütün maddelerin dört temel element olan ateş, hava, su ve topraktan oluştuğunu ileri süren Empedokles’i savunmuştur. Empedokles’in görüşlerini sürdürmüş ve savunmuştur. Aristo ayrıca, bu dört temel elementin nitelik itibariyle şu özellikleri de taşıdığını belirtmiştir.

Aristo’ya göre dört element:
* Ateş, sıcak ve kurudur.
* Hava, sıcak ve ıslaktır.
* Su, soğuk ve ıslaktır.
* Toprak, soğuk ve kurudur.

Aristo’ya göre bu dört element birbirine dönüşebilmektedir. Soğuk ve ıslak olan su, kaynatılınca buharlaşarak sıcak ve ıslak olan havaya dönüşmektedir.

Aslında bu dört elementi günümüzde kullandığımız maddenin dört haline benzetebiliriz.

Cabir bin Hayyan

Cabir simya alanında, özellikle altın ve gümüş yapımıyla ilgilenmiştir. Söz konusu cevherlerin hepsinin de kükürt içerdiklerini, özelliklerindeki farklılıkların, kükürt oranının farklılığından kaynaklandığını düşünmüştür. Damıtma işleminde imbiği kullanarak bitkilerden esans elde etmiştir.

Simyadaki başlıca önermeler Mısırlı ve Yunan bilginlerce konmuş olup,

1. Tüm metaller gerçekte aynıdır; bunun sonucu olarak bir metali diğerine dönüştürmek mümkündür.

2. Tüm metallerin “en safı” altın olup bunu gümüş izler.

3. Sıradan metalleri saf metallere (altın ve gümüşe) sürekli dönüştürebilecek bir madde (filozof taşı) vardır.

Ebubekir er Razi (865-925)

Avrupa’da Rhases, Latinlerde ise Albubator olarak bilinen Ebubekir Muhammed ibn Zekeriya el-Razi, büyük hekim ve kimyacı olup ilk defa çiçek ve kızamık hastalıklarının tedavisini yapıp kimyayı tıp alanında uygulamıştır

El Razi tıbbın dışında din bilim, felsefe, matematik, astronomi ve “Doğa bilimleri” konularında da yazmıştır.

El Razi sodyum karbonat (soda) ile potasyum karbonat arasındaki farkı ortaya koymuş HCİ asidi ile HNO, asidinin eldesi için reçeteler üretmiş, “damıtılmış şap suyu” (ruh el-zac) adını verdiği H,SO, asidini bulmuştur. Karıncaları damıtarak formik asidi ilk defa elde etmiştir. Bundan başka kostik sodayı (NaOH) ve gliserini de keşfetmiştir.

İbn-i Sina

Daha çok tıp ve matematik üzerine çalışmalar yapmıştır.

İbn-i Sina’ya göre değersiz metallerde altın gibi metaller elde etmek mümkün değildir.

Hiçbir fikri araştırmadan, mantık süzgecinden geçirmeden doğrudan kabul etmemiştir.

Modern bilimsel yöntemin öncülerindendir.

Robert Boyle

Simya, İngiliz bilgini Robert Boyle’un (1626 — 1691) “Kuşkucu Kimya” adlı yapıtını yayınlayıncaya kadar sürdü. Boyle, elementleri kendinden daha basit maddelere parçalanamayan yapı taşları olarak tanımlamıştır.

İlk defa kimyasal bileşikler ile basit karışımlar arasında ayrım yapmış; kimyasal birleşmede özelliklerin tümüyle değiştiğini basit karışımlarda ise özelliklerin korunduğunu söylemiştir. Gazlarla ilgili deneyler yapmış ve ilk kez element ve bileşiklerin doğru tanımını yapmıştır. Buna göre element, bir özellik değil, kendinden başka elementlere ayrılmayan bir maddedir. Tüm bileşik cisimler, elementlerin birleşmesinden oluşurlar.

Antoine Lavoisier

Aynı zamanda bir fizikçi olan Antoine Laurent Lavoisier (1743 – 1794) metal oksitlerinin, daha önce Priestley ve Shele tarafından keşfedilmiş olan oksijen ile metallerin verdiği bileşikler olduğunu kanıtlayıp yanma ve oksitlenme olayla anın günümüzde de geçerli olan açıklamasını yaparak kimyada devrim yapmıştır. Elementin nicel tanımını yaparak maddeye gerçek anlamını katmıştır.

Kapalı kaplarda yaptığı deneylerde, kimyasal tepkimelerde kütlenin değişmediğini saptayarak “Kütlenin korunumu Yasası”nı bulmuştur.

Johann Joachim Becher

17. yy. sonlarına doğru yanma olayını açıklamak üzere FİLOJİSTON KURAMINI oluşturan Alman simyacıdır.

Bu kurama göre yanma olayında maddenin yapısından ayrılıp gittiği varsayılan maddeye filojiston denir.

Filojiston, ateş ruhu anlamına gelir.

Becher’e göre yanan metallerden kaçan filojistondur. Geriye kalan ise metaloksit yani küldür.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları: Önemli Simyacılar ve Çalışmaları

1. Simyanın bilimsel kimyaya dönüşmesinde önemli katkılar sunan ve “modern kimyanın babası” olarak bilinen bilim insanı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Aristo
B) Robert Boyle
C) İbn-i Sina
D) Cabir bin Hayyan

Çözüm:
Robert Boyle, kimyanın bir bilim dalı olarak kabul edilmesini sağlayan çalışmalarıyla tanınır. Özellikle gazların davranışlarını açıklayan “Boyle Yasası” ile modern kimyanın temelini atmıştır.
Doğru cevap: B

---

2. Aşağıdaki simyacılardan hangisi, laboratuvar malzemelerini geliştirmiş ve kimya alanında sistematik deneyler yapan ilk bilim insanı olarak kabul edilir?
A) İbn-i Sina
B) Robert Boyle
C) Cabir bin Hayyan
D) Demokritos

Çözüm:
Cabir bin Hayyan, kimyada sistematik deneyler yapmış ve damıtma, süzme gibi laboratuvar tekniklerini geliştirmiştir. Bu nedenle kimyanın öncülerinden biri kabul edilir.
Doğru cevap: C

---

3. “Kitab al-Kimya” adlı eseriyle simya ile ilgili bilgileri yazıya döken simyacı kimdir?
A) Cabir bin Hayyan
B) Zosimos
C) Al-Razi
D) İbn-i Sina

Çözüm:
Cabir bin Hayyan, “Kitab al-Kimya” adlı eseriyle kimyanın temel bilgilerini yazıya dökmüş ve laboratuvar tekniklerini geliştirmiştir.
Doğru cevap: A

---

4. “Eliksir” kavramını ortaya atan ve hastalıkların kimyasal maddelerle tedavi edilebileceğini savunan simyacı aşağıdakilerden hangisidir?
A) Paracelsus
B) Aristo
C) İbn-i Sina
D) Cabir bin Hayyan

Çözüm:
Paracelsus, eliksir kavramını ortaya atmış ve kimyasal maddelerin hastalıkların tedavisinde kullanılabileceğini savunmuştur. Bu yaklaşımı modern farmakolojinin temelini oluşturur.
Doğru cevap: A

---

5. Aşağıdaki simyacılardan hangisi, simya döneminde “felsefe taşı”nı bulmaya çalışmış ve metalleri altına dönüştürme arayışında bulunmuştur?
A) Demokritos
B) İbn-i Sina
C) Aristo
D) Zosimos

Çözüm:
Zosimos, simya tarihinde felsefe taşını arayan önemli bir simyacı olarak bilinir. Metalleri altına çevirme fikri simya döneminde oldukça yaygındı.
Doğru cevap: D

---

Örnek: Önemli simyacılar ile ilgili,
I. Cabir Bin Hayyan günümüz sanayisinin önemli kimyasallarından olan sülfürik asidi keşfetmiştir.
II. Aristo dört element kavramını ilk olarak ortaya atmıştır.
III. Ebu Bekir er-Razi sadece kimya alanı ile ilgilenmiştir.
yargılarından hangileri doğrudur?
Çözüm: Cabin Bin Hayyan ilk deneysel çalışmaları gerçekleştirmiş, nitrik asit, hidrojen klorür, sülfürik asit ve kral suyunu keşfetmiş- tir. Ayrıca damıtmada kullanılan imbiği geliştirmiştir. l doğrudur. Dört element kavramını Yunan filozofu olan Empedokles ilk olarak ortaya almıştır. Aristo bu dört element için özellikler oluşturmuştur. II yanlıştır. Ebu Bekir er-Razi kimya biliminin ilgilendiği alanlarla ilgilenmekle beraber matematik, astroloji, fizik ve tıp gibi farklı alanlarla da ilgilenmiştir. III yanlıştır.