Kimyasal tepkime, maddelerin molekül yapılarının değişerek yeni maddelerin oluşması sürecidir. Bu süreçte atomlar arasındaki eski bağlar kopar, atomlar yeniden düzenlenerek yeni bağlar kurar ve böylece kimyasal yapısı farklı yeni maddeler ortaya çıkar.

1. Kimyasal Değişim

Bir maddenin kimlik özelliklerinin tamamen değişerek yeni bir maddeye dönüşmesidir. Kimyasal değişime uğrayan maddeler, eski hallerine fiziksel yöntemlerle geri döndürülemez.

• Örnekler:
  • Kağıdın yanması (yeni maddeler: kül ve gazlar)
  • Demirin paslanması (yeni madde: demir oksit)
  • Mayalanma ve fermantasyon olayları (üzüm suyunun şaraba dönüşmesi)

Kimyasal Değişim Belirtileri:

• Gaz çıkışı (baloncuk oluşumu)
• Renk değişimi
• Isı ve ışık açığa çıkması veya ısı alınması (sıcaklık değişimi)
• Çökelek oluşumu (suda çözünmeyen katı madde oluşumu)

2. Kimyasal Tepkimeler ve Tepkime Denklemleri

Kimyasal tepkimeler, kimyasal değişimlerin birer gösterimidir. Tepkimeye giren maddelere reaktifler (tepkenler), tepkime sonucunda oluşan maddelere ise ürünler denir. Tepkime denklemleri, reaktifler ve ürünler arasındaki ilişkiyi semboller ve formüllerle gösterir.

• Tepkime Denkleminin Genel Gösterimi: Reaktifler -> Ürünler
• Atomun Korunumu: Bir kimyasal tepkimede atomların cinsi ve toplam sayısı korunur. Bu durum, Kütlenin Korunumu Yasası’nın temelini oluşturur. Bu nedenle tepkime denklemleri denklestirilir.
  • Örnek Denklestirme:
    • Denklestirilmemis: Fe + O2 -> Fe2O3
    • Denklestirilmis: 4Fe + 3O2 -> 2Fe2O3

3. Kimyasal Tepkimelerin Oluşum Sürecini Modelleme

Kimyasal tepkimeler, moleküller düzeyinde atomların yeniden düzenlenmesini içerir. Bu süreci modellemek, olayın anlaşılmasını kolaylaştırır.

• Modelleme Aşamaları:
  1. Reaktiflerin Molekülleri: Tepkimeye giren maddeler, moleküllerin bir araya gelmesiyle modellenir. Örneğin, H2 molekülü iki hidrojen atomunun bağlanmasıyla gösterilir.
  2. Bağların Kopması: Tepkime başlayınca, reaktif moleküller arasındaki bağlar kopar. Bu aşama enerji gerektirir.
  3. Atomların Yeniden Düzenlenmesi: Serbest kalan atomlar, yeni kombinasyonlar oluşturarak yeni bağlar kurar.
  4. Yeni Ürünlerin Molekülleri: Yeni bağlarla oluşan yeni maddelerin molekülleri oluşur. Bu aşamada genellikle enerji açığa çıkar.
• Model Örneği:
  • Reaksiyon: Metanın yanması (CH4 + 2O2 -> CO2 + 2H2O)
  • Model:
    • Bir karbon ve dört hidrojen atomu (CH4) ile iki çift oksijen atomu (2O2) bir araya gelir.
    • C-H ve O=O bağları kopar.
    • Serbest kalan atomlar yeni bağlar oluşturur.
    • Bir karbon ve iki oksijen atomu birleşerek CO2’yi, ikişer hidrojen ve birer oksijen atomu birleşerek de iki adet H2O molekülünü oluşturur.

Çözümlü Test Soruları

1. Soru Aşağıdaki olaylardan hangisi kimyasal bir degisime örnektir?

A) Suyun buharlasmayı

B) Buzun erimesi

C) Ekmeğin küflenmesi

D) Tuzun suda çözünmesi

Çözüm: Ekmeğin küflenmesi, mikroorganizmaların etkisiyle yeni maddelerin oluştuğu kimyasal bir süreçtir. Diğerleri ise maddenin fiziksel halinin veya durumunun değişmesidir.

Dogru Cevap: C

---

2. Soru Bir kimyasal tepkimede aşağıdakilerden hangisi her zaman korunur?

A) Molekül sayısı

B) Hacim

C) Atomların cinsi ve sayısı

D) Fiziksel hal

Çözüm: Kütlenin Korunumu Yasası gereği, kimyasal tepkimelerde atomlar yoktan var olmaz ya da varken yok olmaz. Sadece atomlar arası bağlar yeniden düzenlenir. Bu nedenle atomların cinsi ve toplam sayısı her zaman korunur.

Dogru Cevap: C

---

3. Soru N2(g) + 3H2(g) -> 2NH3(g) tepkimesi için aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır?

A) Tepkimeye girenler Azot ve Hidrojen gazlarıdır.

B) Ürün olarak Amonyak oluşmuştur.

C) Molekül sayısı korunmustur.

D) Atom sayısı korunmustur.

Çözüm: Tepkimeye girenlerde toplam 1+3=4 molekül vardır, ürünlerde ise 2 molekül oluşmuştur. Dolayısıyla molekül sayısı korunmamıştır.

Dogru Cevap: C

---

4. Soru Aşağıdakilerden hangisi bir kimyasal tepkimenin gerçekleştiğine dair bir kanıt olamaz?

A) Kabarcıkların oluşması

B) Sıcaklığın artması

C) Maddenin şeklinin değişmesi

D) Işık yayılması

Çözüm: Maddenin şeklinin değişmesi, fiziksel bir olaydır ve kimyasal bir tepkimeye işaret etmez. Diğerleri kimyasal tepkimelerin yaygın belirtilerindendir.

Dogru Cevap: C

---

5. Soru 2X + Y -> Z tepkimesi sonucunda 10 gram X ve 5 gram Y maddesinin tepkimeye girdiği ve X maddesinin tamamen tükendiği, Y maddesinden ise 2 gram arttığı biliniyor. Buna göre Z maddesinin kütlesi kaç gramdır?

A) 10

B) 13

C) 15

D) 17

Çözüm: Tepkimeye giren maddelerin toplam kütlesi, oluşan ürünün kütlesine eşit olmalıdır (Kütlenin Korunumu Yasası). Tepkimeye giren X kütlesi: 10 g. Tepkimeye giren Y kütlesi: 5 g – 2 g (artan) = 3 g. Oluşan Z kütlesi: 10 g + 3 g = 13 g.

Dogru Cevap: B