Soru: Metinler, sanat metinleri (edebi metinler) ve öğretici (bilgilendirici) metinler olmak üzere ikiye ayrılır. Ayrıca sanat metinleri ve öğretici metinler de kendi içinde gruplandırılır. Sanatsal metinlerde sözcüklere yeni anlamlar kazandırılırken öğretici metinler daha çok gerçek ve yan anlamlı sözcüklerle kurulur. Buna göre aşağıdaki metinlerden hangisi diğerlerinden farklı bir grupta değerlendirilebilir?
A) Metin, çok farklı düzeylerde dille iletişimde bulunmak amacıyla oluşturulan anlatma ve anlaşma aracıdır. Cümle, yalnız başına eksiksiz bir anlaşmayı sağladığı zaman, kullanıldığı bağlamda metin değerindedir. Ancak bir cümle ile herhangi bir konuda soruya gerek duyulmadan ve şüpheye yer bırakmadan anlaşma sağlanamaz.
B) Edebiyat ürünlerini yapısal özelliklerine, benzeşen ve benzeşmeyen yönlerine göre kümelendirme, adlandırma çalışmaları Aristo'dan, Eflatun'dan bu yana süregelmektedir. Ne ki başlangıçta dilsel ürünlerin kümelendirim ve adlandırımı şiire göre yapılmıştır. Bunu da doğal saymak gerekir. Çünkü bütün ulusların edebiyatlarında ilk ürünler şiir biçiminde oluşturulmuştur.
C) Edebiyat; diğer güzel sanat dallarından, kullanılan malzeme ve kendisini ifade ediş tarzı bakımından ayrılır. Edebiyat dışındaki güzel sanat dallarının malzemesi boya, alçı, taş, ağaç gibi maddi unsurlarken işitsel sanatlar içinde yer alan edebiyatın malzemesi dildir. Aynı zamanda diğer sanat dallarıyla verilen eserleri açıklamak için kullanılan edebiyat, bu yönüyle de öteki sanat dallarından ayrılır.
D) Ortak dilden ayrı olarak belirli toplulukların ses, yapı, söz dizimi ve anlam bakımından farklılık gösteren dili veya kelime dağarcığına argo denir ve farklı bir anlaşma biçimi sağlamak üzere oluşturulur. Argo oluşturulurken ortak dildeki kelimelere özel anlamlar verilir, bazı kelimelerde değişiklik yapılır; dilin lehçelerinden, eskimiş ögelerinden ve yabancı kelimelerden yararlanılır.
E) Biraz sonra sağda, bir kaya kovuğunda kızıl bir alevin önünde ısınan iki hâki gölgenin kımıldandığını gördüm. Karanlık dereye, kurşuni yangın harabesi önce yamaca vuran biricik ışık, bu ateşin ve kamyonun yürüyen iki göze benzeyen fenerleriydi. Köprünün önünde şoför kocaman, miskin makineyi durdurmaya çalışırken önünde birkaç karaltı kımıldadı.
Soru: Metinlerin sınıflandırılması ile ilgili aşağıdakilerin hangisi yanlıştır?
A) Sanat metinleri, okuyucuda edebi bir heyecan uyandırmak ve okuyana estetik zevk vermek için kaleme alınmıştır.
B) Göstermeye bağlı metinler, hem düşündürmek hem de halkı eğitmek amacı güttüğü gibi toplumu belli kanılara yönlendirmeyi de amaç edinir.
C) Kişisel hayatı konu alan metinler; anı, günlük, gezi yazısı, biyografi, otobiyografi, monografi, mektup türündeki öğretici metinlerdir.
D) Öğretici metinler; tanıtmak, bilgi ve haber vermek, uyarmak, düşündürmek, kanıları değiştirmek, yönlendirmek gibi amaçlarla yazılır.
E) Şiir ve düzyazı biçiminde gruplanan metinler; gerçeklikle ilişkileri, yazılış amaçları, hedef kitleleri, kullanılan anlatım biçimlerine göre sınıflandırılır.
Soru: Metinler; öğretici metinler ve sanatsal metinler olarak iki grupta sınıflandırılır. Aşağıdakilerden hangisi, metinlerin sınıflandırılmasında göz önünde bulundurulan ölçütlerden biri değildir?
A) Metnin hangi temada yazıldığı
B) Gerçekliği nasıl ele aldığı
C) Metinde hangi anlatım türünden yararlanıldığı
D) Dilin hangi işlevde kullanıldığı
E) Metnin yazılış amacının ne olduğu
