Selçuklularda ve Osmanlıda Toprak Yönetimi 7. Sınıf Sosyal

TOPRAK VE GÜÇ

Bu Konu ile üretimde ve yönetimde toprağın önemini geçmişten ve günümüzden örneklerle açıklayacağız;

Toprak, geçmişten günümüze her zaman önemli olmuştur ve önemi her geçen gün artmaktadır.

Çünkü toprak; insan, bitki ve hayvanlar için bir yaşam alanıdır. Bu yüzdendir ki toprak ekmektir, sudur, tarımdır, sanayidir, ticaret-tir ve en önemlisi vatandır.

Toprak için ülkeler arasında savaşlar yaşanmıştır. Bu yüzden verimli – verimsiz bir çakıl taşı bile ülkeler için önemlidir. Bu bilgilerden hareketle toprağın geçmişinden günümüze doğru, önemine ana hatlarıyla değinelim.

l. Selçuklularda Toprak Yönetimi

Selçuklular topraklarından en iyi şekilde yararlanmak için ”ikta sistemi” uygulamışlardır. Bu sistem önemli devlet adamlarına ve başarılı komutanlara maaş karşılığı belirli bir arazinin verilmesidir. Bu toprakları işleten kişiler toprağın gelirine karşılık, devlete asker yetiştiriyordu. Yetiştirilen bu askerler de savaş zamanında ise hazır askerî birliklerdi.

İkta sistemi ilk Hz. Ömer Döneminde uygulanmıştır.

İkta sistemine göre, toprağını sebepsiz yere 3 yıl boş bırakanların toprakları ellerinden alınırdı.

İKTA SİSTEMİNİN AMAÇLARI

1. Oğuz Türklerini yerleşik hayata geçirmek.
2. Güçlü bir ordu kurmak
3. Boş kalan tarım arazilerini değerlendirmek
4. Üretimi ve ekonomiyi güçlendirmek
5. Bölgenin güvenliğini sağlamak

II. Osmanlı Dönemi’nde Toprak Yönetimi

Osmanlı ekonomisinin temel geçim kaynaklarından biri tarımdır. Bu yüzden toprak yönetimini iyi uygulamışlar ve bu konuda 17. yüzyıla kadar başarılı olmuşlardır.

Selçuklulardaki İkta sistemi, Osmanlı Devleti’nde ise tımar sistemi olarak adlandırılmıştır.

Osmanlı Devleti’nin en önemli gelir kaynaklarından biri tarımdır. En önemli tarım politikası da tımar sistemidir.

Osmanlıdaki toprak düzeni şu şekilde bölümlere ayrılmıştır.

Mülk Toprak: Halka ait olan topraktır.

Vakıf Toprağı: Devlete ait topraktır. Geliri ile camii, okul, hastane gibi kurumların ihtiyaçları karşılanır.

Miri Toprak: Devlete ait topraktır. İşletme hakkı kişilere devredilmiştir. Miri topraklar içinde en önemlisi dirlik topraklarıdır.

Dirlik topraklarına tımar toprakları da denir. Tımar toprakları gelirine göre 3’e ayrılır.

Has: Geliri fazladır.

Zeamat: Geliri orta düzeydir.

Tımar: Geliri en azdır.

Tımar arazileri: Geliri en az topraktır. Tımar arazilerine ikta sistemi gibi tımar sistemi uygulanır.

• Tımar sistemi ile Osmanlı Devleti;Tarım alanları kontrol altına alınmıştır.
• Tarımda süreklilik sağlanmıştır.
• Devlete yük olmadan hazır bir ordu kurulmuştur.
• Merkezden uzak yerlerin güvenliği sağlanmıştır.
• Göçebe Türkmenler yerleşik hayata geçirilmiştir.

Not: Osmanlı Devleti’nde tımar sistemi 17. yy. kadar başarıyla uygulanmıştır.

Tımar sistemi bozulunca;

• Tarım
• Güvenlik
• Maliye

alanları olumsuz etkilenmiştir.

III. Ülkemizde Toprak Yönetimi

Ülkemizin ilk yıllarında tarım ile uğraşan nüfusun % 90 civarında olması toprağı önemli kılmıştır.

Ancak kişilere ait mülk toprağı az idi. Bu yüzden 1925 yılında 716 sayılı “Topraksız Köylüye Toprak Dağıtılması Hakkında Kanun” ile topraksız çiftçilere toprak dağıtılmıştır. Toprağı çok olan kişilerin toprağına el konulup, topraksız köylülere dağıtılmıştır.

Bilgi: 1923 -1934 yılları arasında 6,787,234 dönüm arazi topraksız köylülere dağıtılmıştır.

1934 – 1944 yılları arasında iskân kanunu ile 4,606,059 dönüm arazi topraksız köylüye dağıtılmıştır.

Cumhuriyetin ilk yıllarında toprak genelde devlete ait ya da belirli kişilerin kontrolünde bulunmaktaydı.

Cumhuriyetten günümüze doğru toprakta özel mülkiyet kavramı yaygınlaşmış olup devlet de kurum ve kuruluşlarıyla özel mülkiyetin destekçisi olmuştur. Bu kurumlar;

• Tarım İşletmeleri Genel Müdürlüğü
• Tarım Kredi Kooperatifi
• Toprak Mahsulleri Ofisi
• Ziraat Bankası
• Devlet Su İşleri
• Çaykur
• Tariş
• Fisko Birlik
• Gül Birlik
• Tarım ve Orman Bakanlığı

Toprak, tarım ve hayvancılığı etkiler. Ülkemizin kuruluşunda toprağa dayalı ekonominin payı büyüktür. Günümüzde de toprak, hem besin kaynağı hem de ham madde kaynağı olarak önemini her daim korumuştur ve ülkemizin güçlenmesinde önemli rol oynamıştır.