Eşeyli Üreme 7. Sınıf Fen

Üreme hücreleri ile meydana gelir üreme şeklidir. İnsanda ve hayvanda sperm ve yumurta, bitkilerde ise polen ve yumurta adını verdiğimiz üreme hücrelerinin birleşmesiyle oluşur. Bu olaya döllenme denir. İki farklı canlıdan
hücre alındığı için yeni oluşan canlı ata bireylerden farklı ama onların bazı özelliklerini taşıyan yapıdadır. Bu durumda eşeyli üremede kalıtsal çeşitlilik oluşur. Bitki ve hayvanlar da eşeyli üreme görülür.

Hayvanlarda Üreme: Sperm ve yumurtanın birleşmesiyle oluşur. Hayvanlardan bazılarında canlı dünyaya geldikten sonra da bakım devam eder. Yumurta ve spermin birleşmesi bazı hayvanlarda vücut içinde gerçekleşirken, kurbağa ve balıklar grubunda ise vücut dışında gerçekleşir.

Başkalaşım: Canlının dünyaya geldiğinde ana canlıya benzemeyip daha sonra yapısal değişikler geçirerek ana canlıya benzemesine başkalaşım denir. Omurgalı canlılardan kurbağalarda, omurgasız canlılardan sinek, bal arısı ve kelebeklerde görülür.

Dişi kurbağanın suya bıraktığı yumurtalar erkek kurbağanın spermiyle döllenir. Yumurtadan çıkan yavrulara larva adı verilir. Larva gelişerek önce baş kısmı büyür bu haline iribaş denir. İribaşın ön ve arka üyelerinin oluşmasıyla yavru kurbağa adını alır. Gelişimin devam etmesiyle ergin kurbağa oluşur.

Kelebeğin yumurtalarından çıkan tırtıllar dut yaprakların ile beslenerek gelişir. Tırtıllar iyice büyüdüklerinde vücutlarından salgıladıkları bir sıvıyla kendilerine koza yaparlar. Tırtılın tamamen koza içinde kaldığı evreye pupa
denir. Pupa zarar görmeden 2 – 3 hafta kalırsa içerisinden kelebek çıkmaya başlar.

Bitkilerde Üreme: Bitkiler eşeysiz üreme yöntemlerinden vejetatif ile üreyebildiği gibi tohum oluşturarak eşeyli üreme de gerçekleştirir. Örneğin, gül bitkisi vejetatif ürediğinde tıpatıp aynısı gül oluşur. Eğer gül polenle döllenip tohumla eşeyli üreseydi yeni oluşan gül bitkisi iki bitkiden farklı özelliklere sahip olurdu.

Çiçekli Bitki Kısımları:

1. Çiçek sapı: Çiçeği bitkinin gövdesine bağlar.

2. Çiçek tablası: Çiçeğin kısımlarının bağlandığı yer.

3. Çanak yaprak: Çiçeğin yeşil renkli yapraklarıdır. Çiçek açmamışken onu korur ayrıca fotosentezle besin üretir.

4. Taç yaprak: Çiçeğin renkli ve hoş kokulu yapraklarıdır. Böcekleri kendine çekerek polenlerin tepeciğe taşınmasına yardımcı olur.

5. Dişi organ: Üreme hücresi olan yumurtayı üretir.

• a) Tepecik: Polenlerin ulaştığı ilk kısım yapışkan bir sıvıya sahiptir. Polenleri tutar.
• b) Dişicik borusu: Polenlerin tepecikten yumurtalığa taşınmasını sağlar.
• c) Yumurtalık: Tohum taslaklarının bulunduğu kısımdır. Döllenme burada gerçekleşir.

6. Erkek organ: Polenlerin üretildiği kısımdır.

• a) Başcık: Polenlerin bulunduğu kısımdır.
• b) Sapçık: Başçığı taşır.

Çiçekli bir bitkide hayat döngüsü aşamaları;

1. Tozlaşma: Polenlerin su, rüzgar ve hayvanlar aracılığıyla tepeciğe ulaşması
2. Döllenme: Yumurta ile polenin birleşmesi olayı
3. Tohum ve meyve oluşumu: Yumurtalıkta bulunan tohum taslaklarından döllenme sonrası tohum oluşur. Tohumun korunması için etrafı etli bir meyve ile kaplanır.
4. Çimlenme: Tohumun su, oksijen ve sıcaklık ortamında toprağa ekilmesi ve filizlerin oluşması.
5. Genç bitki: Tohumun çimenlenmesi, büyümesi ve gelişmesiyle oluşur.
6. Olgun bitki: Genç bitkinin büyüyüp gelişerek yeniden çiçek oluşturması.

Not: Çimlenme toprak altında gerçekleştiği için bitki sadece su, oksijen ve sıcaklığa ihtiyaç duyar. Gerekli besini tohumdan karşılar. Toprak üzerine çıkıp yeşil kısımları oluştuğunda artık fotosentez yapacağı için sıcaklık, oksijen,
su, karbondioksit ve ışığa ihtiyaç duyar.