Yönetim biliminde karar alma süreci, bir yöneticinin veya bir ekibin belirli bir hedefe ulaşmak için çeşitli alternatifler arasından en uygun olanı seçmesidir. Bu süreç, sadece rasyonel bir hesaplama değil, aynı zamanda pek çok iç ve dış faktörden etkilenen karmaşık bir yapıdır. Bir kararın kalitesini ve sonuçlarını doğrudan etkileyen bu unsurlar; yöneticinin kişisel özellikleri, kurumun yapısı, çevresel koşullar ve kullanılan bilgi kaynakları gibi farklı kategorilerde incelenebilir. Doğru bir karar alabilmek için bu unsurların tamamını dikkate almak ve aralarındaki etkileşimi anlamak hayati önem taşır.

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Bir yöneticinin karar alırken geçmiş tecrübelerine ve sezgilerine dayanması, karar alma sürecini etkileyen hangi unsura örnektir?

A) Rasyonel faktörler B) Çevresel faktörler C) Kişisel faktörler D) Teknolojik faktörler

Doğru Cevap: C

Çözüm: Yöneticinin tecrübesi, sezgileri, risk alma eğilimi ve kişisel değerleri, karar alma sürecindeki kişisel faktörlerdendir.

2. Bir şirketin yeni bir ürün piyasaya sürme kararı alırken, rakip firmaların stratejilerini incelemesi, karar alma sürecini etkileyen hangi unsura girer?

A) İç çevresel faktörler B) Dış çevresel faktörler C) Kurumsal faktörler D) Kişisel faktörler

Doğru Cevap: B

Çözüm: Rakip firmalar, pazar koşulları, yasal düzenlemeler ve ekonomik durum gibi unsurlar, işletme dışından gelen ve kararları etkileyen faktörlerdir.

3. Bir yöneticinin, bir projeyi onaylarken sadece projenin finansal fizibilitesine odaklanması, karar alma sürecinin hangi yönünü zayıflatır?

A) Sezgisel yaklaşım B) Rasyonel yaklaşım C) Kapsamlılık D) Hızlılık

Doğru Cevap: C

Çözüm: Karar alma sürecinin kapsamlı olması, kararı etkileyen tüm faktörlerin (finansal, sosyal, çevresel vb.) birlikte değerlendirilmesini gerektirir. Sadece finansal boyuta odaklanmak, kapsamlılığı zayıflatır.

4. Aşağıdakilerden hangisi, bir işletmenin karar alma sürecini etkileyen kurumsal faktörlerden biri değildir?

A) Şirket kültürü B) Örgütsel yapı C) Çalışanların tecrübesi D) Hükümetin vergi politikaları

Doğru Cevap: D

Çözüm: Hükümetin vergi politikaları, işletmenin dışından gelen ve makroekonomik bir unsur olduğu için kurumsal faktör değil, dış çevresel faktördür. Şirket kültürü, örgütsel yapı ve çalışanların tecrübesi ise kurumsal (iç) faktörlerdir.

5. Bir yönetici, bir kararı alırken tüm çalışanlardan fikir topluyor ve ortak bir uzlaşı arıyorsa, bu yöneticinin benimsediği karar alma yaklaşımı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Otoriter B) Katılımcı C) Rasyonel D) Sezgisel

Doğru Cevap: B

Çözüm: Karar alma sürecine çalışanları dahil etmek, onların fikirlerini almak ve uzlaşı aramak katılımcı yönetim anlayışının bir parçasıdır.

6. Yeni Nesil Soru: Bir teknoloji şirketi, yeni bir akıllı telefon modeli geliştirmek istiyor. Bu kararı alırken, yöneticiler, sadece mühendislik ekibinin teknik raporlarını değil, aynı zamanda pazarlama ekibinin potansiyel müşteri anketlerini de incelemeye karar verdiler. Bu yaklaşım, karar alma sürecinin hangi ilkesini vurgulamaktadır?

A) Sezgisel yaklaşım B) Hızlı karar alma C) Bilgiye dayalı ve çok boyutlu değerlendirme D) Tek bir kaynağa güvenme

Doğru Cevap: C

Çözüm: Yöneticiler, yalnızca teknik bilgiyi değil, aynı zamanda pazar ve müşteri bilgisini de bir araya getirerek kararı destekliyorlar. Bu durum, kararın farklı bilgi kaynaklarına (çok boyutlu) ve verilere (bilgiye dayalı) dayanarak alındığını gösterir.

7. Yeni Nesil Soru: Bir otel zincirinin genel müdürü, yaz sezonu için fiyatları belirlerken, geçmiş yıllara ait doluluk oranları, rakiplerin güncel fiyatları, ekonomik göstergeler ve hatta hava durumu tahminlerini içeren detaylı bir rapor hazırlatıyor. Bu süreç, aşağıdakilerden hangisini örneklemektedir?

A) Kısıtlı rasyonellik B) Sezgisel karar alma C) Tam rasyonel karar alma D) Hiyerarşik karar alma

Doğru Cevap: C

Çözüm: Tam rasyonel karar alma modeli, bir kararı almadan önce konuyla ilgili tüm verilerin toplanması, analiz edilmesi ve en uygun alternatifin seçilmesini öngörür. Otel müdürünün yaptığı, bu modelin bir yansımasıdır.

8. Bir yöneticinin, bir projeye ne kadar kaynak ayıracağına karar verirken, projeye şimdiye kadar harcanan parayı dikkate alması, hangi kavramla ilişkilendirilir?

A) Fırsat maliyeti B) Yanıltıcı maliyet (Batık maliyet) C) Sinerji etkisi D) Pozitif dışsallık

Doğru Cevap: B

Çözüm: Batık maliyet (sunk cost), geçmişte yapılmış ve geri döndürülemeyen maliyetlerdir. Karar alma sürecinde bu maliyetlerin dikkate alınması rasyonel bir davranış değildir.

9. Bir yönetici, kararlarını sadece hiyerarşik olarak bir üstünden gelen talimatlara göre alıyorsa, bu durum karar alma sürecini hangi yönden olumsuz etkiler?

A) Bağımsızlık ve inisiyatif B) İş birliği C) Kişisel gelişim D) Maliyet kontrolü

Doğru Cevap: A

Çözüm: Sadece üst makamdan gelen talimatlara göre hareket etmek, yöneticinin kendi bağımsızlığını ve inisiyatif alma becerisini kısıtlar. Bu durum, özellikle değişken koşullarda hızlı ve esnek kararlar alınmasını zorlaştırır.

10. Bir yöneticinin acil bir durum karşısında, mantık yürütmek yerine içgüdülerine güvenerek ani bir karar alması, aşağıdaki durumların hangisinde geçerli olabilir?

A) Stratejik planlama B) Kriz yönetimi C) Uzun vadeli yatırım kararı D) Yeni ürün geliştirme

Doğru Cevap: B

Çözüm: Kriz durumlarında zaman kısıtı çok fazladır ve hızlı karar almak hayati olabilir. Bu gibi durumlarda, yöneticinin tecrübe ve sezgilerine dayanan içgüdüsel kararları daha etkili olabilir.

11. Bir şirketin, aldığı her kararın çevresel etkilerini değerlendirmesi ve raporlaması, karar alma sürecini etkileyen hangi unsuru gösterir?

A) Bilgi teknolojileri B) Toplumsal beklentiler C) Çalışanların yetkinliği D) İç denetim süreçleri

Doğru Cevap: B

Çözüm: Şirketlerin, toplumun çevresel sorunlara duyarlılığının artmasıyla birlikte, çevresel etkileri dikkate alan kararlar alması, toplumsal beklentilerin yönetim süreçleri üzerindeki etkisini gösterir.

12. Aşağıdakilerden hangisi, bir yöneticinin karar alırken rasyonel davranmasını kolaylaştıran bir faktördür?

A) Karar verilecek konuya dair net ve güvenilir bilgiye sahip olmak B) Karar almak için çok kısıtlı bir zamana sahip olmak C) Karar alırken sadece kişisel tecrübelere güvenmek D) Sorunun alternatif çözümlerini araştırmamak

Doğru Cevap: A

Çözüm: Rasyonel karar alma, güvenilir ve doğru bilgiye dayanır. Bu bilgiye sahip olmak, yöneticinin tüm alternatifleri daha net değerlendirmesine olanak tanır.

13. Bir yönetici, yeni bir projenin fizibilite raporunu hazırlarken, projenin sadece finansal getirisini değil, aynı zamanda çalışan motivasyonuna ve şirket imajına olan etkilerini de dikkate alıyorsa, bu durum aşağıdakilerden hangisini gösterir?

A) Hızlı karar almayı B) Sadece sezgisel yaklaşımı C) Bütüncül ve çok boyutlu değerlendirmeyi D) Otoriter bir yönetim anlayışını

Doğru Cevap: C

Çözüm: Yöneticinin kararı tek bir boyuttan (finansal) değil, birden fazla boyuttan (finansal, insan kaynakları, kurumsal imaj) değerlendirmesi, bütüncül bir yaklaşımı benimsemesi anlamına gelir.

14. Yeni Nesil Soru: Bir market zinciri, bir ürünün raflara yerleştirilme pozisyonunu belirlerken, o ürünün satış istatistiklerini, diğer ürünlerle olan ilişkisini (örneğin, peynirin yanında kraker) ve müşteri hareketlerini izleyen kameralardan elde edilen verileri inceliyor. Bu süreçte kullanılan “veri analizi” yöntemi, aşağıdakilerden hangisiyle doğrudan ilişkilidir?

A) Batık maliyet yanılgısı B) Veriye dayalı karar alma C) Sezgisel karar alma D) Hiyerarşik karar alma

Doğru Cevap: B

Çözüm: Marketin satış istatistikleri, müşteri hareketleri ve ürün ilişkileri gibi verileri toplayıp analiz etmesi, kararların kişisel sezgiler yerine somut verilere dayandığını gösterir. Bu, modern yönetimde sıklıkla kullanılan “veriye dayalı karar alma” yaklaşımıdır.

15. Bir şirketin, yeni bir pazar için üretim kararı alırken o ülkenin siyasi istikrarını ve yasal düzenlemelerini göz önünde bulundurması, hangi unsurların karar alma sürecini etkilediğini gösterir?

A) Kurumsal faktörler B) Teknolojik faktörler C) Politik-hukuki faktörler D) Kültürel faktörler

Doğru Cevap: C

Çözüm: Bir ülkenin siyasi durumu ve yasal çerçevesi, bir işletmenin operasyonlarını doğrudan etkileyen dış çevresel faktörlerdir. Bu faktörler, politik ve hukuki unsurlar olarak adlandırılır.