Edebiyat; anlatım biçimlerini ve dili araç olarak kullanan bütün bilim dallarıyla ilişkilidir. Ayrıca insanların tipleri, ruh durumları, ilişkileri, meslekleri, yaşadıkları sosyal ve siyasi çevreleri vb. edebiyat eserinin malzemesini meydana getirir.

• Matematik, sayıları; fizik, maddeyi; kimya, maddenin yapısını; biyoloji, canlıları; tıp, insan sağlığını konu edinir. Edebiyatın birinci ve en önemli konusu ise “tarihî, sosyal ve psikolojik bir varlık olan insan” dır. Bu bakımdan edebiyatın, insanı ve toplumu değişik yönleriyle inceleyen “psikoloji, sosyoloji, tarih, felsefe, toplum bilimi, ruh bilimi, dil bilimi, coğrafya, din” gibi bilim dallarıyla yakın ilişkisi vardır. Bu bilim dalları, edebiyat araştırmalarını kolaylaştırır.
• İnsan ürünü olan edebiyatın, yine insan için olan diğer bilim dallarıyla ilgisi olması çok doğaldır. Tıp, botanik (bitki bilimi), biyoloji, coğrafya, astronomi gibi sayısal bilimler; arkeoloji, psikoloji, sosyoloji, antropoloji (insan bilimi), lengüistik (dil bilimi), felsefe, tarih gibi sosyal bilimlerden beslenebilen edebiyat bu bilimlere de kaynaklık edebilmektedir.
• Edebî metinler diğer sanat eserlerinde olduğu gibi, dış dünyada var olan nesnelerden, yaşanmış olanlardan ve yaşanacaklardan hareketle sanatçı tarafından meydana getirilen kurgudur. Bu kurguda insanlığın her türlü birikimi, gerçekle ilgili tasarı, düşünce ve istekleri malzeme olarak kullanılır.
• Dil ürünleri, edebî metinler şeklinde ortaya çıkar. Edebî metinlerin oluşturulmasında ise doğa bilimlerinin verilerinden yararlanılabilir.
• Edebiyat her türlü insan etkinliğinden, doğal varlık (canlı, cansız) ve görünüşten (çevre, ortam) yararlanır. Ancak edebiyatın ürünü olan edebî eserler, güzel sanatların bir parçasıdır. Bu nedenle edebî eserler estetik bir değer taşır. Bu eserlerin amacı, estetik bir güzellik ortaya koymaktır. Bu bağlamda edebî eserler, diğer bilimlerden ayrılır.

Edebiyatın Tarih İle İlişkisi

Geçmişte yaşamış insan topluluklarının ekonomik, siyasal ve sosyal alanlardaki yaşantılarını neden sonuç ilişkileri içerisinde belgelere dayanarak yer ve zaman göstererek tarafsız biçimde inceleyen ve anlatan sosyal bilim dalıdır.

Tarihin metodu, olayların sebep-sonuç ilişkisini açıklamak ve olayları kronolojik sıraya göre incelemek anlatmaktır. Edebî metinlerde sosyal çevreden ve her türlü insan ilişkisinden söz edilir. Bunların incelenmesinde tarihin metodundan yararlanılır. Edebiyat adı altında oluşturulan yazılı veya sözlü bütün ürünler, eserler, kendi çağının renk ve zevklerini yansıttığı için, tarih bilimi için birer bilgi ve belge özelliği taşır.

Edebiyatın Sosyoloji İle İlişkisi

Sosyolojinin ana konusu toplumdur. Sosyoloji (toplum bilimi) sosyal olayları; toplumların kuruluş, yükseliş ve çöküşü ile toplumların kendi aralarındaki münasebetleri ve kendi içindeki insan ilişkilerinin yasalarını inceler.

Edebî metinler sosyal çevreyi yansıtır. Sosyal çevredeki insan ilişkileri edebî metinlere kaynak olur. Yani edebî metinle, onun ortaya çıktığı sosyal çevre arasında bağ vardır. Gerek edebî metnin incelenmesinde gerekse edebî metinden hareketle sosyal çevrenin analiz edilmesinde bu bağdan yararlanılır.

Edebiyatın Psikoloji İle İlişkisi

Psikoloji, doğrudan ya da dolaylı olarak gözlenebilen insan ve hayvan davranışlarını bilimsel yöntem ve tekniklerle inceleyen bilim dalıdır.

Edebî metinler, yazarının veya başkalarının yaşamlarından izler taşır. Edebî metinler biraz da onu ortaya koyan sanatçının duygu, düşünce ve ruh halini yansıtır; psikolojik durumuna ait ipuçları taşır. Bu ipuçları apaçık olmadığı için psikolojinin yöntemlerinden yararlanmak gerekir.

Edebiyatın Felsefe İle İlişkisi

Felsefe varlık ve düşünmeyi oluşturan ilkeler, gerçeklik ve nedenselliğin araştırılmasıdır. Belirli bir konuda yoğun ve sistematik düşünmektir. Felsefe genellikle var oluş veya varlık, ahlak veya iyilik, bilgi, gerçek ve güzellik konularıyla ilgilenir.

Edebî metinler herhangi bir felsefi görüşün savunucusu olamaz. Ancak, sanatçı, edebî metni ortaya koyarken değişik felsefi görüşlerin etkisinde kalabilir. Ama bütün bunlar apaçık değil de edebiyata özgü bir dille metnin içinde sindirilmiş olmalıdır. Edebî metinler incelenirken felsefeye ait bu verilerin belirlenmesi ancak felsefe bilimine hakim olmakla mümkündür.

Çözümlü Örnek Test Soruları

Soru 1:
Edebiyatın tarih bilimi ile ilişkisi hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Tarih sadece geçmişteki olayları anlatır, edebiyat ise sadece günümüzü konu alır.
B) Edebiyat ve tarih arasında hiçbir ilişki yoktur.
C) Tarih bilimi, edebi eserlerin oluştuğu dönemin koşullarını anlamamıza yardımcı olur.
D) Edebiyat eserleri tarihsel olaylardan bağımsızdır.
E) Edebiyat sadece bilimsel gerçekleri anlatmak için yazılır.

Çözüm:
Tarih bilimi, edebi eserlerin oluştuğu dönemin sosyal, siyasi ve kültürel koşullarını anlamamıza yardımcı olur. Bu sayede edebi eserlerin arka planını daha iyi kavrarız.
Cevap: C

Soru 2:
Edebiyatın sosyoloji ile ilişkisi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?

A) Edebiyat sosyoloji ile ilgilenmez.
B) Edebiyat, toplum yapısını ve sosyal ilişkileri anlatmada sosyolojiden yararlanır.
C) Sosyoloji yalnızca sayısal verilere dayalı bir bilimdir.
D) Edebiyat, yalnızca bireysel duygulara odaklanır.
E) Edebiyat ve sosyoloji aynı bilimsel metotları kullanır.

Çözüm:
Edebiyat, toplum yapısını ve sosyal ilişkileri anlatırken sosyolojiden yararlanır. Toplumdaki değerler, bireyler arası ilişkiler gibi konuları edebiyat eserleri aracılığıyla yansıtabilir.
Cevap: B

Soru 3:
Aşağıdakilerden hangisi edebiyatın psikoloji bilimi ile ilişkisini doğru açıklar?

A) Edebiyat yalnızca tarih bilimiyle ilgilidir.
B) Psikoloji, bireylerin zihinsel süreçlerini edebi eserlere aktarır.
C) Edebiyat, bireylerin ruh hallerini ve içsel çatışmalarını anlatırken psikolojiden faydalanır.
D) Edebiyat ve psikoloji arasında doğrudan bir ilişki yoktur.
E) Psikoloji sadece bilimsel deneylerle ilgilenir.

Çözüm:
Edebiyat, bireylerin ruh hallerini ve içsel çatışmalarını anlatırken psikoloji biliminin verilerinden yararlanır. Psikolojik çözümlemeler, karakterlerin iç dünyasını derinlemesine incelememizi sağlar.
Cevap: C

Soru 4:
Edebiyatın felsefe ile ilişkisi hakkında aşağıdaki ifadelerden hangisi doğrudur?

A) Edebiyat, felsefi konuları ele alarak varoluş, ahlak gibi kavramları sorgular.
B) Felsefe ve edebiyat aynı şeydir.
C) Felsefe, yalnızca mantık kurallarını içerir ve edebiyat ile ilişkisi yoktur.
D) Edebiyat yalnızca duygu ve düşünceleri konu alır, felsefe ile bağlantısı yoktur.
E) Felsefe, bilimsel deneylerle ilgilenir ve edebiyata katkı sağlamaz.

Çözüm:
Edebiyat, felsefi konuları ele alarak varoluş, ahlak, iyi-kötü gibi kavramları sorgular. Edebiyat eserleri, okuyuculara felsefi düşünceler sunarak onların düşünce yapısını geliştirebilir.
Cevap: A

Soru 5:
Aşağıdakilerden hangisi edebiyatın coğrafya bilimi ile ilişkisini en iyi açıklar?

A) Edebiyat sadece insan davranışlarını inceler, coğrafyaya ihtiyaç duymaz.
B) Coğrafya, edebi eserlerin geçtiği mekan ve doğal çevreyi anlamamıza katkı sağlar.
C) Edebiyat ve coğrafya aynı bilimsel verileri kullanır.
D) Edebiyat yalnızca bireysel duygulara odaklanır.
E) Coğrafya bilimi, sadece tarih alanında önem taşır.

Çözüm:
Coğrafya, edebi eserlerde mekan ve doğal çevreyi anlamamıza katkı sağlar. Edebiyat, eserin geçtiği mekanları anlatırken coğrafi özelliklere göre betimlemeler yapar.
Cevap: B

Soru 6:
Edebiyatın dil bilimi (dilbilim) ile ilişkisi hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

A) Dil bilimi, edebiyat eserlerinin yazım teknikleri ile ilgilenmez.
B) Edebiyat, dilin etkili bir şekilde kullanımıyla ilgilenir ve dil biliminden yararlanır.
C) Dil bilimi ve edebiyat birbirinden bağımsızdır.
D) Edebiyat, sadece dil biliminin kurallarını eleştirir.
E) Dil bilimi sadece sözcüklerin kökeniyle ilgilidir.

Çözüm:
Edebiyat, dilin etkili ve estetik bir şekilde kullanımıyla ilgilenir. Dil bilimi, dilin yapısını, sözcüklerin kökenini ve kullanılışını inceler, bu da edebiyatın daha anlaşılır ve etkileyici olmasına katkı sağlar.
Cevap: B