CÜMLEDE VURGU
Cümlenin en önemli ögesi yüklem olduğu için yükleme en yakın öge en çok vurgulanan ögedir.
— Ali dün gece eve gelmedi. (Dolaylı tümleç)
— Ali eve dün gece gelmedi. (Zarf tümleci)
— Eve dün gece Ali gelmedi. (Özne)
— Ali dün gece eve otomobille geldi. (Edat tümleci)
Devrik cümlede yüklem baştaysa vurgulanan öge yüklemin kendisidir.
— Geçti güzelliği yaz günlerinin.
Soru sözcükleriyle kurulan soru cümlelerinde vurgu soru anlamını sağlayan sözcükte olur.
— Kim derdi seninle ayrılacağız? (Özne vurgulanmış.)
— Nasıl kıydın o masum düşlerime? (Zarf tümleci vurgulanmış.)
Soru eki (mı / mi) ile kurulan cümlelerde vurgu soru ekinden önce gelen ögededir.
— Sen dün beni mi aradın? (Nesne vurgulanmış.)
— Beni dün sen mi aradın? (Özne vurgulanmış.)
— Beni dün sen aradın mı? (Yüklem vurgulanmış.)
“De” ve “ki” bağlacı vurguyu kendinden önceki sözcüğe taşır.
— Sen ki beni rezil ettin cümle âleme! (Özne vurgulanmış.)
— Sen de vefasız çıktın. (Özne vurgulanmış.)
Örnek:
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde “beni” kelimesi kullanıldığı yere göre cümlenin en önemli ögesi durumundadır?
A) Dün sabah Ayten okulda beni aramış.
B) Arkadaşım şubat tatilinde beni İstanbul’a çağırıyor.
C) Sınıfımı geçersem babam beni İzmir’e götürecek.
D) Öğretmen sınavda beni en ön sıraya oturttu.
E) Beni, yarın öğle tatilinde otobüs durağında bekle.
Çözüm: Yükleme en yakın olan öge vurgulanmış olur. “Beni” sözcüğü A seçeneğinde yüklemden önce kullanıldığı için vurgulanmış, dolayısıyla nesne görevindeki “beni“ sözcüğü A seçeneğinde, cümlenin en önemli ögesi durumundadır.
