Canlılar, yaşamsal faaliyetleri için gerekli enerjiyi, tükettikleri besinlerde depolanan kimyasal bağ enerjisini açığa çıkararak elde ederler. Bu süreç, **hücresel solunum** olarak adlandırılır. Hücresel solunum, temel olarak besin moleküllerinin kademeli olarak parçalanması ve bu parçalanma sonucu serbest kalan enerjinin ATP (adenozin trifosfat) moleküllerine depolanmasıdır. Hücreler, birincil enerji kaynağı olarak genellikle glikozu kullanır. Glikoz, önce sitoplazmada **glikoliz** adı verilen bir süreçle pirüvata dönüştürülür. Eğer ortamda oksijen varsa, pirüvat mitokondriye girer ve **Krebs döngüsü** ile **elektron taşıma zinciri (ETS)** süreçlerinde tamamen $CO_2$ ve $H_2O$’ya kadar parçalanır. Bu aşamalar, yüksek miktarda ATP (yaklaşık 30-32 ATP) üretimi sağlar ve bu duruma **oksijenli solunum** denir. Eğer ortamda yeterli oksijen yoksa, hücreler daha az verimli olan **oksijensiz solunum (fermantasyon)** yoluna girer. Fermantasyon, sadece glikoliz basamağını içerir ve çok az miktarda ATP üretimi sağlar. Bu süreç, besinlerden enerji elde etmenin temel yollarını oluşturur ve canlıların metabolizması için hayati öneme sahiptir.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

1. Hücresel solunumun ilk evresi olan ve sitoplazmada gerçekleşen glikoliz sonucunda, bir glikoz molekülünden net olarak kaç ATP elde edilir?
A) 2 ATP
B) 4 ATP
C) 30 ATP
D) 38 ATP

Doğru Cevap: A
Çözüm: Glikoliz sırasında 4 ATP üretilir, ancak bu sürecin başlaması için 2 ATP harcanır. Bu nedenle net ATP kazancı 2’dir.

2. Oksijenli solunumun hangi evresinde, karbondioksit gazı (solunum atığı olarak) açığa çıkar?
A) Glikoliz
B) Elektron taşıma sistemi (ETS)
C) Krebs döngüsü
D) Sadece fermantasyonda

Doğru Cevap: C
Çözüm: Glikozdan gelen pirüvatın asetil-CoA’ya dönüşümü ve ardından Krebs döngüsü sırasında, karbon atomları karbondioksit ($CO_2$) şeklinde serbest bırakılır.

3. Oksijenli solunumun en fazla ATP üretiminin gerçekleştiği ve mitokondrinin iç zarında bulunan evre hangisidir?
A) Glikoliz
B) Krebs döngüsü
C) Elektron taşıma sistemi (ETS)
D) Pirüvat oksidasyonu

Doğru Cevap: C
Çözüm: Hücresel solunumda bir glikoz molekülünden elde edilen ATP’nin büyük bir kısmı, oksijenin son elektron alıcısı olarak görev yaptığı **elektron taşıma sistemi (ETS)** evresinde sentezlenir.

4. Yağ asitleri ve proteinler, hücresel solunumun hangi basamağına katılarak enerji üretiminde kullanılabilir?
A) Sadece glikoliz
B) Sadece Krebs döngüsü
C) Glikoliz, Krebs döngüsü ve ETS’nin ara basamaklarına
D) Sadece ETS

Doğru Cevap: C
Çözüm: Yağ asitleri asetil-CoA’ya, amino asitler ise pirüvata, asetil-CoA’ya veya Krebs döngüsünün ara ürünlerine dönüştürülerek solunuma katılabilir.

5. Oksijenli solunumda, elektron taşıma sisteminin sonunda elektronları ve protonları alarak su molekülünü oluşturan son elektron alıcısı nedir?
A) Karbondioksit ($CO_2$)
B) Oksijen ($O_2$)
C) NAD+
D) FAD

Doğru Cevap: B
Çözüm: Elektron taşıma sisteminde, yüksek enerjili elektronlar zincir boyunca aktarılır ve sonunda serbest halde bulunan **oksijen** tarafından yakalanır. Bu elektronlar, oksijen ve protonlarla birleşerek su molekülünü oluşturur.

6. Etil alkol fermantasyonunda, son ürün olarak hangi moleküller oluşur?
A) Etil alkol ve $CO_2$
B) Laktik asit ve $CO_2$
C) Etil alkol ve su
D) Laktik asit ve su

Doğru Cevap: A
Çözüm: Etil alkol fermantasyonunda pirüvat, iki aşamalı bir reaksiyonla etil alkol ve karbondioksit ($CO_2$) oluşturur.

7. Laktik asit fermantasyonu, hangi hücrelerde gerçekleşebilir?
A) Sadece maya mantarlarında
B) Sadece kas hücrelerinde
C) Yoğurt bakterilerinde ve çizgili kas hücrelerinde
D) Sadece bitki hücrelerinde

Doğru Cevap: C
Çözüm: Laktik asit fermantasyonu, yeterli oksijenin olmadığı durumlarda yoğurt bakterileri ve omurgalıların çizgili kas hücreleri gibi birçok farklı canlı hücrede gerçekleşebilir.

8. Hücresel solunumda glikozun tamamen parçalanması sonucu aşağıdaki ürünlerden hangisi oluşur?
A) Laktik asit ve ATP
B) Etil alkol ve ATP
C) Karbondioksit, su ve ATP
D) Sadece ATP

Doğru Cevap: C
Çözüm: Oksijenli solunumda glikoz, inorganik moleküller olan karbondioksit ($CO_2$) ve suya ($H_2O$) kadar tamamen parçalanır ve enerji (ATP) açığa çıkar.

9. Fermantasyonun, oksijenli solunuma göre daha az enerji vermesinin temel nedeni nedir?
A) Sadece glikoliz basamağının gerçekleşmesi
B) Oksijenin kullanılmaması
C) Krebs döngüsünün gerçekleşmemesi
D) A ve C seçeneği

Doğru Cevap: D
Çözüm: Fermantasyon, sadece glikoliz basamağını içerir ve glikoz kısmen parçalanır. Bu nedenle Krebs döngüsü ve ETS gibi yüksek ATP üreten aşamalar olmadığından, enerji verimi oldukça düşüktür.

10. Bir gramının en fazla enerjiyi verdiği bilinen besin grubu hangisidir?
A) Karbonhidratlar
B) Proteinler
C) Yağlar
D) Vitaminler

Doğru Cevap: C
Çözüm: Yağlar, yapılarında en fazla hidrojen atomu bulundurdukları için, birim ağırlık başına en yüksek enerji miktarını verirler.

11. Oksijensiz solunum yapan bir canlıda aşağıdaki olaylardan hangisi görülmez?
A) Glikoliz
B) ATP sentezi
C) ETS kullanımı
D) Enzim kullanımı

Doğru Cevap: C
Çözüm: Oksijensiz solunumda da (fermantasyon) glikoliz gerçekleşir ve ATP üretilir, ancak oksijenin son elektron alıcısı olmadığı için ETS kullanılmaz.

12. Laktik asit fermantasyonu yapan kas hücrelerinin yeterli oksijenli ortama geçmesi durumunda, oluşan laktik asidin büyük bir kısmı hangi organa taşınır?
A) Kalp
B) Akciğer
C) Karaciğer
D) Böbrek

Doğru Cevap: C
Çözüm: Kas hücrelerinde oluşan laktik asit, kan dolaşımı ile karaciğere taşınır ve burada glikoza dönüştürülerek yeniden kullanılabilir hale gelir.

13. Hücresel solunumda, Krebs döngüsü ve ETS evresinde görev alacak yüksek enerjili elektron ve protonları taşıyan moleküller hangileridir?
A) ATP ve ADP
B) $H_2O$ ve $CO_2$
C) NAD+ ve FAD
D) NADH ve $FADH_2$

Doğru Cevap: D
Çözüm: Glikoliz ve Krebs döngüsünde serbest kalan elektronlar ve protonlar, **NADH ve $FADH_2$** gibi moleküller tarafından yakalanarak ETS’ye taşınır.

14. Aşağıdaki olaylardan hangisi, bir hayvan hücresinde gerçekleşmez?
A) Oksijenli solunum
B) Laktik asit fermantasyonu
C) Etil alkol fermantasyonu
D) ATP sentezi

Doğru Cevap: C
Çözüm: Hayvan hücreleri, oksijensiz solunum yaptıklarında laktik asit fermantasyonu gerçekleştirirler. Etil alkol fermantasyonu ise maya ve bazı bakterilerde görülen bir olaydır.

15. Hücresel solunumda, Krebs döngüsünün başlaması için glikoliz ürünü olan pirüvat molekülü önce neye dönüştürülür?
A) Etil alkol
B) Asetil-CoA
C) Oksijen
D) Laktik asit

Doğru Cevap: B
Çözüm: Glikoliz sonucu oluşan pirüvat, mitokondriye girer ve Krebs döngüsüne katılmadan önce asetil-CoA molekülüne dönüştürülür.