DÜŞÜNGEYİ GELİŞTİRME YOLLARI
Yazar, amacına uygun bir anlatım biçimi (öyküleyici, betimleyici, açıklayıcı, tartışmacı) belirledikten sonra ileri süreceği düşünceyi geliştirmek, okuyucuyu etkilemek için bazı yollara başvurur. Bunlar düşünceyi geliştirme yollarıdır. Söz konusu yazıda anlatılacak olan bir olay da olabilir. Yazar betimleme ya da öyküleme yoluyla anlatacaklarında hem anlatım tekniklerini hem de düşünceyi geliştirme yollarını kullanabilir.
Tanımlama: Bir varlığın, bir nesnenin ya da bir kavramın özel ve değişmez niteliklerini sıralayıp onu tanıtmaktır. Tanımlamanın, açıklayıcı ve tartışmacı anlatım biçimlerinde okuyucuyu bilgilendirme, konuyu açıklama, paragrafa uygun bir başlangıç yapma gibi işlevleri vardır.
Örnek: Özgürlük, diğer insanları kendi doğrularından yoksun bırakmadan ya da onları gerçekleştirmeye çalışmalarını engellemeden kendi doğrumuzu kendi bildiğimiz yoldan gerçekleştirmektir. Bugün özgürlük, modern dünyanın olmazsa olmazlarından biridir.
Karşılaştırma: Aralarında benzerlik ya da farklılık bulunan iki veya daha fazla unsurdan birinin bir yönüyle daha üstün olduğunu ortaya koymaktır. Bu yolla nesneler, kavramlar, olay ya da durumlar karşılaştırılabilir.
Örnek: Köpek ve kediler, insanlara karşı uyumlu davranışları, ev hayatına uyum sağlamaları ve insanlara dost olmaları gibi nedenlerle ev içinde bakım için özellikle tercih edilmektedir. Bununla birlikte kötü insanlar tarafından kötü muameleye maruz kalmaları, uygun olmayan çevre şartlarında barınmaları durumunda bu hayvanlarda anormal davranışlar görülebilir. Kedi sahipleri için bu problem, köpek sahiplerinkine oranla azdır.
Örnekleme: Soyut bir düşünceye somutluk katmak, düşünceyi belirginleştirmek ve okurun zihninde canlandırmak için örneklemeye başvurulur.
Örnek: İlk başlarda romancılığımın sinema yazarlığının gölgesinde olması rahatsız etmişti beni. “Sinema yazarı romancı” olarak anılmak da öyle… Şimdi hiç umursamıyorum. Romanlarımı takip eden okurlarım bana yetiyor. Evet çok üretken değilim ve bunun birçok nedeni var. Vakit meselesi mesela… Bütün gün çalışıp akşam eve geldikten sonra yazmaya vaktim kalmıyor, birçok etkinlik zaman alıyor. Örneğin evde yıkanması gereken çamaşırlar, mama bekleyen kedim, hâlini sorduğum komşularım var.
Tanık Gösterme: Sözü edilen düşünceye gerçeklik ve inandırıcılık kazandırmak amacıyla başka insanların sözlerinden yararlanmaktır. Yazıya inandırıcılık katan düşünceyi geliştirme yollarından biridir.
Örnek: Cemal Süreya, 1956 yılında “a” dergisinde yayımlanan bir yazısına şu cümleyle başlar: “Çağdaş şiir geldi kelimeye dayandı.” Bence şiir, 0 dönemde ne divan edebiyatındaki gibi beyit esasına dayanmaktadır ne de Yahya Kemal’in “mısra namusumdur” düsturundan hareketle tek mısrada sonlanan anlamı öncelemektedir. Bu yeni yaklaşıma, “kelime ressamlığı” diyorum. Kelimelere yeni yükler yüklendi ve böylelikle bir kavramın değişik görüntü ya da izlenimleri elde edilerek yeni imajlara, yeni mısralara varılmak istendi o dönemde.
Sayısal Verilerden Yararlanma: Bir konuda bilgi verilirken kimi zaman sayısal verilere de yer verilir. Bu yolla metne inandırıcılık kazandırılır.
Örnek: Türkiye’de üretilen kitap sayısı nüfusa bölündüğünde kişi başına 6,4 kitap düştüğünü kaydeden Türkiye Yayıncılar Birliği Başkanı Kocatürk, “Bir şehir efsanesi var, *Türkiye’de 10 kişiye 1 kitap düşüyor.’ diye. İşte bu rakamlar bu efsaneyi alt üst ediyor. “Türkiye kitap okumuyor.’ efsanesi yanlış. Türkiye kitap okuyor. Sektör her yıl yüzde 13—1 5 büyüyor. Türkiye ekonomisi dünyada 17. sırada, yayıncılık sektörü olarak biz ise 15. sıradayız. Demek ki Türkiye ekonomisine göre dünyada daha iyi bir yerdeyiz.” diyerek Türk yayıncılık sektörünün durumunu değerlendirdi.
