Dalgalar, bir ortamda titreşim hareketi ile enerji taşıyan mekanizmalardır. Önemli olan, dalganın enerji taşımasına rağmen maddeyi bir yerden başka bir yere taşımamasıdır. Dalgaların temel özelliklerini tanımlayan bazı anahtar kavramlar vardır. Dalga Boyu ($\lambda$), bir dalganın ardışık iki tepe veya çukur noktası arasındaki mesafedir. Periyot (T), bir tam dalganın oluşması için geçen süredir. Frekans (f) ise, birim zamanda oluşan dalga sayısıdır ve periyodun tersiyle ilişkilidir ($f = 1/T$). Genlik (A), dalganın denge noktasından olan maksimum sapma miktarını ifade eder ve taşınan enerjiyle doğru orantılıdır. Dalga Hızı (v), dalganın yayılma hızıdır ve dalga boyu ile frekansın çarpımına eşittir ($v = \lambda \cdot f$). Dalgalar, titreşim yönüne göre ikiye ayrılır: Enine Dalgalar (titreşim yönü, yayılma yönüne diktir; ışık) ve Boyuna Dalgalar (titreşim yönü, yayılma yönüne paraleldir; ses).

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Bir dalganın bir tam salınım (titreşim) yapması için geçen süreye ne ad verilir?

A) Frekans
B) Dalga boyu
C) Periyot
D) Genlik
E) Hız

Çözüm:
Bir tam dalganın oluşması için geçen süre, periyot (T) olarak adlandırılır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 2:

Frekansı 50 Hz olan bir dalganın periyodu kaç saniyedir?

A) 0.02
B) 0.05
C) 0.2
D) 0.5
E) 50

Çözüm:
Periyot ve frekans arasındaki ilişki $T = 1/f$’dir.
$T = 1 / 50 \text{ Hz} = 0.02$ s.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 3:

Bir dalganın yayılma hızı 10 m/s ve dalga boyu 2 m ise, frekansı kaç Hz’dir?

A) 0.2
B) 2
C) 5
D) 10
E) 20

Çözüm:
Dalga denklemi $v = \lambda \cdot f$’dir. Frekansı bulmak için formülü düzenleyelim: $f = v / \lambda$.
$f = 10 \text{ m/s} / 2 \text{ m} = 5$ Hz.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Aşağıdakilerden hangisi bir dalganın taşıdığı enerjiyle doğru orantılıdır?

A) Frekans
B) Dalga boyu
C) Periyot
D) Genlik
E) Hız

Çözüm:
Bir dalganın genliği, dalganın taşıdığı enerji miktarı hakkında bilgi verir. Genlik arttıkça dalganın taşıdığı enerji de artar.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 5:

Yayılma doğrultusu titreşim doğrultusuna dik olan dalgalara ne ad verilir?

A) Boyuna dalgalar
B) Enine dalgalar
C) Mekanik dalgalar
D) Elektromanyetik dalgalar
E) Ses dalgaları

Çözüm:
Enine dalgalarda, ortamdaki parçacıklar dalganın yayılma yönüne dik olarak titreşir. Işık dalgaları ve su dalgaları buna örnektir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 6:

Aşağıdakilerden hangisi boyuna dalgalara örnektir?

A) Radyo dalgaları
B) Işık dalgaları
C) Ses dalgaları
D) Su dalgaları
E) Mikrodalgalar

Çözüm:
Ses dalgaları, havadaki parçacıkları dalganın yayılma yönüne paralel olarak sıkıştırıp gevşeterek ilerleyen boyuna dalgalardır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

Bir dalganın dalga boyu ne anlama gelir?

A) Dalganın bir saniyede kat ettiği yol.
B) Bir tepe ile bir çukur arasındaki mesafe.
C) Ardışık iki tepe veya iki çukur arasındaki mesafe.
D) Dalganın maksimum yüksekliği.
E) Dalganın denge konumuna göre dikey sapması.

Çözüm:
Dalga boyu ($\lambda$), dalganın bir tam döngüsünü tamamladığı mesafedir. Bu da iki ardışık tepe veya iki ardışık çukur arasındaki mesafeye eşittir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 8:

Bir dalganın periyodu 0.5 s ise, frekansı kaç Hz’dir?

A) 0.5
B) 1
C) 1.5
D) 2
E) 4

Çözüm:
Periyot ve frekans arasındaki ilişki $f = 1/T$’dir.
$f = 1 / 0.5 \text{ s} = 2$ Hz.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 9:

Bir dalganın yayılma hızı, frekansı ve dalga boyu arasındaki ilişkiyi veren formül aşağıdakilerden hangisidir?

A) $v = \lambda / f$
B) $v = f / \lambda$
C) $v = \lambda \cdot f$
D) $v = \lambda + f$
E) $v = T \cdot f$

Çözüm:
Dalga denklemi olarak da bilinen bu temel formül, dalga hızının dalga boyu ile frekansın çarpımına eşit olduğunu belirtir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 10:

Bir dalga kaynağının frekansı artırılırsa, dalganın hızı nasıl değişir?

A) Artar.
B) Azalır.
C) Değişmez.
D) Önce artar sonra azalır.
E) Hız ile frekans arasında bir ilişki yoktur.

Çözüm:
Bir dalganın hızı, genellikle sadece yayıldığı ortama bağlıdır. Kaynağın frekansı değişse bile, dalga boyu da aynı oranda değişerek hızın sabit kalmasını sağlar ($v = \lambda \cdot f$).
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

Frekansın birimi olan Hertz (Hz) neyi ifade eder?

A) Bir saniyede katedilen yol.
B) Bir tam salınım için geçen süreyi.
C) Bir saniyedeki salınım sayısını.
D) Dalganın gücünü.
E) Dalganın boyunu.

Çözüm:
Hertz, birim zamanda (bir saniye) meydana gelen dalga sayısını veya salınım sayısını ifade eden frekans birimidir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir dalganın periyodu 0.1 s ve dalga boyu 5 m ise, hızı kaç m/s’dir?

A) 0.5
B) 5
C) 10
D) 20
E) 50

Çözüm:
Önce frekansı bulalım: $f = 1/T = 1 / 0.1 = 10$ Hz. Sonra dalga denklemini kullanalım: $v = \lambda \cdot f = 5 \text{ m} \cdot 10 \text{ Hz} = 50$ m/s.
Doğru cevap E şıkkıdır.

---

Soru 13:

Genlik iki katına çıkarılırsa, bir dalganın taşıdığı enerji nasıl değişir?

A) İki katına çıkar.
B) Dört katına çıkar.
C) Yarıya iner.
D) Dörtte birine düşer.
E) Değişmez.

Çözüm:
Bir dalganın enerjisi, genliğin karesiyle doğru orantılıdır ($E \propto A^2$). Bu nedenle genlik iki katına çıkarıldığında enerji dört katına çıkar.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 14:

Mekanik dalgaların yayılması için hangi koşul gereklidir?

A) Manyetik alan.
B) Boş uzay.
C) Maddesel bir ortam.
D) Yüksek sıcaklık.
E) Düşük basınç.

Çözüm:
Mekanik dalgalar (örneğin ses, deprem) enerjiyi iletmek için maddesel bir ortama (katı, sıvı veya gaz) ihtiyaç duyar.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdakilerden hangisi dalga değildir?

A) Ses
B) Işık
C) Su dalgası
D) Radyo sinyali
E) Rüzgar

Çözüm:
Rüzgar, maddelerin (hava moleküllerinin) doğrudan bir yerden başka bir yere hareketidir. Dalgalar ise enerji transferi yapar, madde transferi yapmaz.
Doğru cevap E şıkkıdır.