Bir otomobil sürücüsünün tekerlekleri yönlendirebilmesi için direksiyonu çevirmesi gerekir. Direksiyona uygulanan kuvvet tekerleklere dişli çarklar ile aktarılır. Dişli çark ya da kısaca dişli, üzerinde eşit aralıklarla açılmış dişler bulunan ve bir eksen etrafında dönebilen disk şeklindeki basit makinedir.
Motorlardaki parçaların, hareketi birbirine aktarması çoğunlukla dişliler sayesinde olmaktadır. Günlük hayatta bisikletten otomobile, matkaptan gemiye kadar birçok araç ve gereçte farklı boyut ve türde dişlilere rastlamak mümkündür. Dişli çarklar, kullanım amaçlarına göre farklı büyüklükte üretilir. Çarkın çapı büyüdükçe diş sayısı da artar. Örneğin büyük çarktaki diş sayısı 60, küçük çarktaki diş sayısı 15 olan bir bisiklette büyük çarkın çapı, küçük çarkın çapının 4 katı olacaktır. Bu durumda pedalı çevirdiğimizde zincire bağlı büyük çark bir tur dönerken, küçük çark dört tur dönmüş olur.
Aşağıdaki fotoğrafta görülen el matkabının yapısında bir büyük, iki de küçük dişli çark bulunmaktadır. Bu matkaptaki büyük çarkın dişleri, iki küçük çarkın dişleri arasında oturmuştur. Matkabın koluna elimizle kuvvet uyguladığımızda büyük çarkı döndürmüş oluruz. Büyük çarkın dönmesi küçük çarkların da dönmesini sağlar. Büyük çark bir kez döndüğünde kendisine bağlı olan küçük çarklar birçok kez döner. Böylece matkabın küçük çarklarına bağlı olan matkap ucu çok hızlı hareket eder.
Şekildeki dişlilerin devir sayıları, yarıçapları ve diş sayıları ile ters orantılıdır. Dönüş yönleri zıttır.
Şekildeki dişlilerin devir sayıları, yarıçapları ve diş sayıları ile ters orantılıdır. Dönüş yönleri aynıdır.
Dişlilerin devir sayıları ile yarıçap ya da diş sayıları arasındaki ilişki aşağıdaki gibidir.
n = Devir Sayısı
r = Yarıçap ya da diş sayısı
Allah razı olsun güzel anlatılmış