EDEBİ METİNLERDE ANLATICI
Masalı, efsaneyi, hikâyeyi, romanı okuyucu / dinleyici durumundaki bizlere anlatan kişiye anlatıcı denir. Hikâye edici metinlerde anlatıcı kişisel birinci ya da üçüncü şahıs olabilir.
BİRİNCİ KİŞİLİ ANLATIM
Birinci kişili anlatımda anlatıcı, olayın kahramanlarından biridir. Bu anlatıcı, olay örgüsünün bütün yükünü üstlenen asıl kahraman olabileceği gibi, daha da geri planda yer almış kahramanlardan biri de olabilir. Anlatıcı, kendi dil ve üslubunu kullanır ve birinci tekil şahıs ağzıyla konuşur.
Örnek: Trenin acı düdüğünü duyunca masum bir hayalden apansız uyanır gibi irkildim. İstasyon merdivenlerini koşar adım birer ikişer indim. Elimdeki çiçekleri hırpalamamak için ceketimin arasına sardım. O sırada trenin son vagonunun demir raylardan süzülerek hızla ilerlediğini gördüm. Öndeki vagonlara doğru koştum. Trende yolcular yer kapma telaşında idi. Bir yandan pencerelere göz gezdiriyor, bir yandan da koşuyordu. Maç pencere sonra dedemin alaca renkli kazağını görür gibi oldum.
Çözüm: Birinci kişili anlatım söz konusudur. Çünkü yazar kendi başından geçen bir olayı anlatmaktadır ve “ben” ifadesini kullanmıştır.
ÜÇÜNCÜ KİŞİLİ ANLATIM
Üçüncü kişili anlatımında anlatıcı olaylar ve kahramanlar karşısında kamera gibidir. Kahramanların geçmiş ve geleceği ile ruh hâlini bilmez. Yansızdır, objektiftir, anlattıklarına yorum katmaz. Bu bakış açısında üçüncü kişi ağızdan anlatım esastır.
Örnek: Akıllı iki kız kardeş varmış. bilgiye açlarmış ve okullarındaki, etraflarından aldıkları bilgi yetersiz olmuş. Yörelerindeki en büyük bilgeye gitmeye, ondan da bilgi almaya karar vermişler. Bilge adam kızların sorduğu bütün soruları bilmiş. Kızlar daha fazla bilgi almak için bir süreliğine daha bilgenin yanında kalmışlar. Ama sonra bilgenin her sordukları soruyu bilmelerinden sıkılmışlar. “Bilgenin dahi bilemeyeceği bir soru bulalım.” demiş birisi.
Çözümü; Metinde üçüncü kişili anlatım söz konusudur. Metinde “o, onlar” ekleri kullanılmıştır.
Soru: Aşağıdakilerden hangisinde birinci kişili anlatım kullanılmıştır?
A) Birkaç saat sonra ben de arkadaşlarıma katılacaktım. Ama önce evdeki işlerimi bitirmem gerekiyordu.
B) Yasin her zamanki gibi neşeyle sınıfa girdi, arkadaşlarına selam verdi.
C) Konuyu herkes anlamış gibiydi. Bu nedenle müdür, toplantıyı kısa kesmeye karar vermişti.
D) Havanın kapalı olması Hasan’ın ruhunu sıkmıştı. Evde oturmak da istemiyordu.
İşaretlediğiniz seçenekte yer alan metni üçüncü kişili anlatıma dönüştürerek yeniden yazınız.
Çözüm: Birkaç saat sonra o da arkadaşlarına katılacaktı. Ama önce evdeki işlerini bitirmesi gerekiyordu.
