Mantık, doğru düşünme ve akıl yürütme sanatını ve bilimini inceler. Felsefenin temel araçlarından biri olan mantık, düşüncelerimizi organize etmemize ve geçerli sonuçlara ulaşmamıza yardımcı olur. Mantığın temel birimi, doğru veya yanlış bir yargı bildiren cümle olan önermedir. Bu önermeler, bir iddiayı desteklemek veya çürütmek için bir araya getirildiğinde ise argümanı oluşturur. Bir argüman, sonuca ulaşmamızı sağlayan bir veya daha fazla öncülden ve bu öncüllerden türetilen sonuçtan oluşur. Mantıkta en önemli kavramlar arasında geçerlilik ve doğruluk yer alır. Geçerlilik, bir argümanın mantıksal yapısının sağlamlığını (öncüller doğruysa sonucun da doğru olma zorunluluğu) ifade eder. Doğruluk ise öncüllerin ve sonucun gerçek hayata uygun olup olmadığıyla ilgilidir. Mantık ve argümantasyon, düşüncelerimizi sadece birer görüş olmaktan çıkarıp, rasyonel ve eleştirel bir temele dayandırmamızı sağlar.

---

Çözümlü Örnek Test Soruları

---

Soru 1:

Aşağıdaki ifadelerden hangisi “önerme” kavramına örnek oluşturur?

A) Hava bugün çok güzel.
B) Lütfen kapıyı kapatır mısın?
C) Ah, ne kadar da güzel bir gün!
D) Türkiye’nin başkenti Ankara’dır.
E) Ders çalışıyor musun?

Çözüm:
Önerme, doğru ya da yanlış bir doğruluk değeri alabilen bir ifadedir. “Türkiye’nin başkenti Ankara’dır” ifadesi bir yargı bildirir ve doğru bir ifadedir. Emir, dilek veya soru cümleleri önerme değildir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 2:

Bir ya da birden fazla öncülden, bir sonuca ulaşma sürecine ne ad verilir?

A) Önerme
B) Kavram
C) Argüman
D) Yargı
E) Gerekçe

Çözüm:
Argüman, bir iddianın (sonucun) gerekçeler (öncüller) sunularak savunulduğu mantıksal bir yapıdır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 3:

“Bütün kuşlar kanatlıdır. Serçe bir kuştur. Öyleyse, serçe kanatlıdır.” argümanında, ‘Serçe bir kuştur.’ cümlesi argümanın hangi kısmını oluşturur?

A) Sonuç
B) Önerme
C) Öncül
D) Yargı
E) Kavram

Çözüm:
Öncül, bir argümanda sonuca ulaşmak için kanıt olarak sunulan temel ifadedir. Bu örnekte, “Serçe bir kuştur” ifadesi, “serçe kanatlıdır” sonucuna ulaşmak için kullanılan gerekçelerden biridir.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 4:

Bir argümanın, mantıksal olarak doğru bir yapıya sahip olması, yani öncüller doğruysa sonucun da zorunlu olarak doğru olması durumu, aşağıdaki kavramlardan hangisiyle ifade edilir?

A) Doğruluk
B) Tutarlılık
C) Geçerlilik
D) Rasyonellik
E) Gerçeklik

Çözüm:
Geçerlilik (Validity), argümanın mantıksal yapısıyla ilgilidir. Bir argüman, öncülleri doğru kabul edildiğinde sonucun da zorunlu olarak doğru olması durumunda geçerlidir. Öncüllerin gerçek hayatta doğru olup olmadığına bakılmaz.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 5:

Aşağıdaki argümanlardan hangisi “geçerli” olmasına rağmen “yanlış” (doğru olmayan) bir örnektir?

A) Bütün kediler balıktır. Pamuk bir kedidir. O halde Pamuk bir balıktır.
B) Bütün insanlar ölümlüdür. Ali bir insandır. O halde Ali ölümlüdür.
C) Kış mevsiminde kar yağar. Bugün kar yağıyor. O halde kış mevsimidir.
D) Güneş doğudan doğar. O halde Batı’dan batar.
E) Bütün kuğular beyazdır. Bu kuğu da beyazdır. O halde bütün kuğular beyazdır.

Çözüm:
A şıkkındaki argüman mantıksal olarak geçerlidir (yapısal olarak kusursuzdur), ancak ilk öncül (“Bütün kediler balıktır”) gerçekte yanlış olduğu için argümanın kendisi de yanlıştır.
Doğru cevap A şıkkıdır.

---

Soru 6:

Bir argümanın hem geçerli olması hem de tüm öncüllerinin gerçek hayatta doğru olması durumuna ne ad verilir?

A) Geçerlilik
B) Mantık hatası
C) Doğruluk
D) Gerçeklik
E) Çıkarım

Çözüm:
Bir argümanın “doğru” (soundness) olması, hem mantıksal yapısının geçerli olması hem de tüm öncüllerinin gerçek hayatta doğru olması durumunu ifade eder.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 7:

“Mantık hatası” (fallacy) olarak adlandırılan kavram, argümanla ilgili hangi durumu açıklar?

A) Argümanın sonucunun yanlış olması.
B) Argümanın öncüllerinin yanlış olması.
C) Argümanı kuran kişinin yalan söylemesi.
D) Argümanın mantıksal olarak geçersiz olması.
E) Argümanın herkes tarafından kabul edilmemesi.

Çözüm:
Mantık hatası (fallacy), bir argümanın içeriğinden bağımsız olarak, mantıksal yapısının kusurlu olması durumudur. Bu, argümanın sonucunun öncüllerden mantıksal olarak çıkmadığı anlamına gelir.
Doğru cevap D şıkkıdır.

---

Soru 8:

“Bu okuldan mezun olan tüm öğrenciler başarılı olmuştur. O halde, bu okula giren her öğrenci başarılı olacaktır.” Bu argümandaki en belirgin mantık hatası nedir?

A) Yetersiz Kanıt
B) Genelleyici Hata (Hasty Generalization)
C) Yanlış Neden-Sonuç İlişkisi
D) Kişiye Saldırı (Ad Hominem)
E) Yetersiz Önerme

Çözüm:
Bu argüman, sınırlı bir gözlemden (okuldan mezun olanlar) yola çıkarak aşırı genel bir sonuca (okula giren herkes) ulaştığı için bir “genelleyici hata” (hasty generalization) örneğidir.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 9:

Mantığın temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

A) Felsefi düşünceyi çürütmek.
B) Doğru düşünmenin ilkelerini ortaya koymak.
C) İnsanları belli bir fikre ikna etmek.
D) Mutlak doğrulara ulaşmak.
E) Bilimsel gerçekleri kanıtlamak.

Çözüm:
Mantık, bir düşüncenin doğru olup olmadığını değil, düşünce sürecinin kendisinin kurallara uygun olup olmadığını inceler. Yani, doğru akıl yürütmenin ilkelerini belirler.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 10:

Bir argümanda, öncül ve sonuç arasındaki ilişki en iyi nasıl açıklanır?

A) Öncül, sonucun bir parçasıdır.
B) Sonuç, öncülü doğrulama ihtiyacı duyar.
C) Öncüller, sonucu desteklemek için kullanılır.
D) Sonuç, öncüllere her zaman eşittir.
E) Öncül ve sonuç birbirinden bağımsızdır.

Çözüm:
Bir argümanın mantıksal yapısı, öncüllerin (kanıtların) belirli bir sonucu desteklemesi üzerine kuruludur.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 11:

Aşağıdakilerden hangisi bir “doğru önerme” örneğidir?

A) “Bütün dağlar yeşildir.”
B) “Atlar uçabilir.”
C) “Denizler sıvıdır.”
D) “Bugün hava yağmurlu.” (Önermenin söylendiği güne göre değişir)
E) “Dünya’nın uydusu Jüpiter’dir.”

Çözüm:
“Denizler sıvıdır” ifadesi, her zaman doğru olan genel bir bilgidir ve bir önerme örneğidir. Diğerleri ya yanlış (B, E) ya da doğruluk değeri değişebilir (A, D).
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 12:

Bir kişinin rasyonel bir tartışma yürütmesi, hangi kavramı kullanarak görüşlerini desteklemesi anlamına gelir?

A) Duygular
B) Ön yargılar
C) Mantık ve argümanlar
D) Kişisel inançlar
E) Popüler görüşler

Çözüm:
Rasyonel bir tartışma, duygulara veya kişisel inançlara değil, akıl yürütme kurallarına ve mantıksal argümanlara dayanır.
Doğru cevap C şıkkıdır.

---

Soru 13:

“Olasılıklı” sonuçlar sunan akıl yürütme türü aşağıdakilerden hangisidir?

A) Tümdengelim
B) Tümevarım
C) Analoji
D) Kıyas
E) Hipotez

Çözüm:
Tümevarım (Inductive) akıl yürütme, tekil gözlemlerden yola çıkarak genel bir sonuca ulaşır. Bu sonuç zorunlu değil, sadece yüksek olasılıkla doğrudur (Örn. “Gördüğüm tüm kuğular beyaz, o halde tüm kuğular beyazdır.”).
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 14:

Bir kişinin kişisel bir görüşüyle, felsefi bir argümanı arasındaki temel fark nedir?

A) Görüş öznel, argüman ise nesneldir.
B) Görüş kanıt gerektirmezken, argüman mantıksal öncüllerle desteklenir.
C) Görüş bilimsel, argüman ise felsefidir.
D) Görüş doğru, argüman ise yanlış olabilir.
E) Görüş somut, argüman ise soyuttur.

Çözüm:
Kişisel bir görüş, genellikle herhangi bir kanıt veya mantıksal gerekçe sunulmadan ifade edilirken, felsefi bir argüman mantıksal öncüller ve kurallara dayanarak görüşü desteklemeye çalışır.
Doğru cevap B şıkkıdır.

---

Soru 15:

Aşağıdaki hangi ifade bir argümanın soncu olarak kullanılabilecek niteliktedir?

A) Bu konu hakkında ne düşünüyorsun?
B) Sonuç olarak, insan hakları evrenseldir.
C) Keşke felsefe dersine çalışsaydım.
D) Bugün hava soğuk değil.
E) Neden okula geldin?

Çözüm:
Sonuç, bir argümanın öncüllerinden çıkarılan iddiadır. “Sonuç olarak…” ifadesi, bu cümlenin bir akıl yürütmenin sonucu olduğunu açıkça gösterir.
Doğru cevap B şıkkıdır.