Sultan l. Alâeddin Keykubad’ın Moğol Tehlikesine Karşı Aldığı Önlemler
Türkiye Selçukluları, XIII. yüzyıl başlarında Bizans ve Haçlılarla mücadele ederken doğuda Moğol tehlikesi belirmiş ve Anadolu Moğol tehdidi altına girmiştir. Türkiye Selçuklu Sultanı I. Alâeddin Keykubad, Moğolların dünya için bü- yük bir tehlike olduğunu ve onların durdurulması için herke- sin birlikte mücadele etmesi gerektiğini düşünmüş ve bazı önlemler almıştır.
Sultan I. Alâeddin Keykubad Moğol tehlikesine karşı;
- Konya, Kayseri ve Sivas gibi şehirlerin surlarını ve sınır kalelerini yeniden inşa ettirmiş, Türk boylarını sınırlara yerleştirmiştir.
- Abbasi halifesinin Moğol tehlikesine karşı yardım isteğini geri çevirmemiş ve Bağdat’a 5 000 kişilik bir kuvvet göndermiştir.
- Eyyubilerle ittifak yapmış ve Moğollara dostluğu güçlendirmek için elçiler göndermiştir.
- Doğu Anadolu’yu güçlü tutmak için Mengücekliler Beyliği’ne son vermiştir.
- Harzemşahlara ittifak teklif etmiştir.
Selçuklu-Harzemşah İlişkileri
Sultan i. Alâeddin Keykubad’ın Moğol tehlikesine karşı bölge devletleriyle ittifaklar kurarak bölgeyi istiladan korumaya çalıştığı dönemde Anadolu ve Suriye sınırlarına gelerek buralara yerleşmek isteyen Celâleddin Harzemşah, Eyyûbilerin elindeki Ahlât’ı kuşatmıştır. Bu kuşatmayı Anadolu için bir tehdit olarak algılayan Sultan I. Alâeddin Keykubad harekete geçmiş ve iki ordu Erzincan yakınlarındaki Yassıçemen Savaşı’nda karşı karşıya gelmiştir (1230). Bu savaşı Türkiye Selçukluları kazanmış ve Harzemşahlar yıkılma sürecine girmiştir. 1231 yılında Harzemşahlar Devleti’nin yıkılması, Türkiye Selçukluları ile Moğollar arasındaki tampon bölgenin ortadan kalkmasına neden olmuştur.
Bilgi: Harzemşahlar: 1097-1230 yılları arasında Harzem ile İran bölgesinde hüküm sürmüştür. İslam öncesi dönemden itibaren bu bölgeye hâkim olan vali, emir ve hükümdarlar, “Harzemşah” unvanını kullanmıştır.
Uluğ Keykubad: l. Alâeddin Keykubad döneminde Türkiye Selçuklu Devleti siyasi, ekonomik ve kültürel alanlarda çok önemli gelişmeler göstermiştir. Bilgin ve sanatçıları koruyarak bilim ve kültür hayatının gelişmesini sağlamış, cami, medrese, kervansaray ve hastane gibi unutulmaz eserler bırakmıştır. Bu sebeple de Sultan halk arasında “Uluğ Keykubad” adıyla anılmıştır. Devlet, en güçlü dönemini I. Alâeddin Keykubad’ın hükümdarlığı sırasında yaşamıştır. Alâeddin Keykubat, adalete çok önem vermiş, ticareti geliştirmiştir. Siyasi dehasıyla Moğolları Anadolu’dan uzak tutmayı başaran I. Alâeddin Keykubad’ın zehirlenerek öldürülmesiyle Türkiye Selçuklu Devleti’nin gelişme dönemi sona ermiştir. Sonraki dönemde devlet iyi yönetilememiş, iç isyanlar çıkmış, Anadolu Moğol istilasına uğramıştır.
Bâbailer Ayaklanması (1240)
- Moğol istilasından kaçarak Anadolu’ya gelen Oğuzlar toplumsal dengeyi bozmuştur. Türkiye Selçuklu Devleti’nin merkezî otoritesinin bozulmasını fırsat bilen bazı Türkmenler otlak ve meraların yetersizliği ve devletin kendileriyle ilgilenmediklerini iddia etmişlerdir. Bu durumdan yararlanan Baba İlyas, Türkiye Selçuklu Devleti tarihindeki en büyük isyan hareketine öncülük etmiştir.
- Baba İlyas’ın ölümünden sonra müritlerinden Baba İshak büyük bir Türkmen zümresini etrafında toplamış ve II. Gıyaseddin Keyhüsrev’in dine aykırı hareket ettiğini bahane ederek onun aleyhinde propagandaya başlamıştır. Anadolu’nun doğusunda başlayan isyan, kısa sürede geniş bir bölgeye yayılmıştır.
- Baba İshak’ın öldürülmesiyle dinî nitelik taşıyan isyan sona ermiş ancak isyanın güçlükle bastırılması Türkiye Selçuklu Devleti’nin eski gücünü kaybettiğini ortaya koymuştur. Türkiye Selçuklu Devleti’ni güçsüz duruma düşüren Bâbailer Ayaklanması sonucu devlet yönetimi zayıflamış ve bu zafiyet Moğollara Anadolu’nun istilası yolunda umut vermiştir.
Moğollar Anadolu’da
Bilgi: İlhanlılar (1256 – 1353): Cengiz Han’ın torunu Hülâgû Han tarafından Tebriz merkezli olarak İran’da kurulan bir Moğol
devletidir. Moğol Büyük Hanı Mengü, 1253 yılında kurultay kararı ile kardeşi Hülâgû’yu İran, Irak, Suriye, Mısır, Kafkasya ve Anadolu’yu ele geçirip bu bölgede kendisine tabi bir devlet kurmakla görevlendirmiştir. Kendi bayrakları ve paraları olan İlhanlılar, Moğolların Büyük Kağanı’na bağlı olarak bir çeşit eyalet sistemiyle yönetilmiştir. 1295 yılından itibaren tam bağımsız şekilde idare edilmişlerdir. Baycu Noyan idaresinde Anadolu’ya gelen İlhanlılar, Kösedağ Savaşı’ndan sonra bölgeyi istila etmişlerdir.
Kösedağ Savaşı (1243)
İkinci Beylikler Dönemi
Moğollar Anadolu’da Mutasavvıflar
