Bu konu ile İslamiyet’in ortaya çıkışını ve beraberinde getirdiği değişimleri yorumlayacağız.
Mekke, Arap Yarım adasının en önemli şehirlerinden biridir. Hz Muhammed (s.a.v) bu şehirde doğmuştur. Bunun yanında (Müslümanlarca en kutsal yer kabul edilen) Kabe bu şehirde bulunmaktadır.
İslamiyet öncesi Mekke’de Araplar için kutsal sayılan Kâbe’nin içi putlarla doluydu. Her kabileye ait bir put Kâbe içinde yer almaktaydı.
Din ve inanış
İslamiyet öncesi bu bölgede İnanç birliği yoktu. Halkın Çoğunluğu putlara tapar bir kısmı ise Musevi, Hristiyan ve Hz. İbrahim’in dini gibi tek tanrı olduğuna inan kesimlerde vardı.
Not: Hanif Dini: Doğru inanan, hak yolunda olan, Allah’ı bir bilen anlamına gelip, Hz. İbrahim de buna inanırdı.
Toplum Yapısı
Arapların büyük bir bölümü kabileler halinde yaşardı. Bu bölgede yaşayanlar farklı haklara sahipti. Toplum içinde erkeklerin egemen olduğu, kadınların neredeyse hiç söz hakkı yoktu. Kölelik, kız çocuklarını diri diri gömme gibi çağ dışı ayrımların olduğu bir toplum yapısı vardı. Bu çağ dışı uygulamalardan dolayı bu döneme Cahiliye Dönemi de denmiştir.
Ekonomik ve Sosyal Hayat
Özellikle Mekke topraklarında kurulan panayırlar, spor faaliyetleri vb. etkinlikler ile Mekke toprakları önemli din ve ticaret merkeziydi.
Arapların yaşam tarzlarına göre Bedevi ve Medeni şeklinde iki gruba ayrılmıştır. Bedeviler konargöçer bir hayat tarzına sahip olup hayvancılık ile uğraşmışlardır. Yerleşik hayatı yaşayan Medeniler ise tarım ve ticaret ile uğraşmışlardır.
Uyanış Hira’dan Başlıyor:
İlk Vahiy 610 yılında Hira Mağarasında gelir. Daha sonra “Ey Örtüyle bürünen Muhammed! Kalk da insanları uyar” ayetinin ardından Hz. Muhammed İslam dinini yaymaya başladı.
5 yıl boyunca İslam dinini Mekke’de yaymaya çalıştıktan sonra işlerinin bozulmasından korkan Müslüman olmayan Mekkeliler Müslümanlara baskı yapınca 615 yılında bir grup Müslüman, Habeşistan’a göç eder. Daha sonra Müslümanlar üzerindeki baskı daha da artması ve Medinelilerin daveti üzerine, Hz. Muhammed ve amcası Hz. Ebubekir önderliğindeki Müslümanlar 622’de Mekke’den Medine’ye göç ederler. İslam tarihinde bu olaya Hicret denir.
Hicret’in sonucunda;
İslam devletinin temelleri atıldı.
Hz. Muhammed Medine devletinin başkanı oldu.
Müslümanlar üzerindeki baskı azaldı ve İslamiyet hızla yayılmaya başladı.
Cihat Başlıyor:
Bedir Savaşı (624): Mekke’lilerle yapılan ilk savaş ve Müslümanların ilk askeri başarısıdır.
Uhud Savaşı (625): Müslümanlar bu savaşta Mekke’liler karşısında yenildi.
Hendek Savaşı (627): Mekke’lilere karşı görülmemiş bir savunma savaşı gerçekleşti.
Hudeybiye Barışı (628): Bu antlaşma ile Müslümanlar hukuken tanınarak Kabe’nin ziyareti emredildi. (Hac)
Mekke’nin Fethi (630): Kâbe fethedilerek Müslümanların eline geçti.
Veda Haccı (632):
Hz. Muhammed son hac görevini yapmak için Mekke’ye geldi. Daha sonra Medine’ye dönerek orada vefat etti. Vefatından sonra Dört Halife Dönemi başladı.
1. Hz. Ebubekir Dönemi:
- Seçimle başa gelen ilk halifedir.
- Yalancı peygamberler sorununu ortadan kaldırdı.
- Kuran kitap haline getirildi.
- Önemli ticaret yolu olan Baharat Yolu’nun kontrolü Hz. Ömer zamanında ele geçirilmiştir.
2. Hz. Ömer Dönemi:
- İslam devletinin kurumları oluşturuldu (Meclis, adliye, hazine)
- Hicri takvim hazırlatıldı.
- Türklerle komşu olundu.
- Hz. Osman döneminde Türklerle ilk kez savaşıldı. Hz. Ömer zamanında ise iyi ilişkiler kuruldu.
3. Hz. Osman Dönemi:
- Kuran-Kerim çoğaltılarak önemli merkezlere dağıtıldı.
- İlk İslam donanması oluşturuldu.
4. Hz. Ali Dönemi:
- Bu dönemde fetihler durmuş, Müslümanlar arasında karışıklıklar çıktı.
- Devletin başkenti Küfe’ye (Irak) taşındı.
İslamiyetle Birlikte Gerçekleşen Değişimler
Araplar kabile toplumundan teşkilatlı devlet yapısına kavuştu.
Arap Yarımadasında Cahile Dönemi son buldu.
Kâbe putlardan temizlenerek gerçek sahiplerine kavuştu.
İslam ve Arap kültürü Arap Yarımadasından çıkarak geniş coğrafyalara yayıldı. (Asya-Avrupa)
EMEVİLER (661-750):
Dört halife döneminden sonra İslam’ın bayrağını İspanya’ya kadar taşımışlardır. Fakat “Mevali Politikası” Arap milliyetçiliği yaptıkları için Türkler ve diğer ulusların Müslümanlığı kabul etmelerini geciktirdi.
ABBASİLER (750-1258):
Emeviler’in izlemiş olduğu politikayı izlemeyip hoşgörüye dayanan bir devlet anlayışı ile İslamiyet, başta Türkler olmak üzere geniş kitlelerce kabul edildi.
Kavramlarımız
Kabile: Ortak bir atadan türediklerine, birbirleriyle kan akrabalığı bulunduğuna inanan, toplumsal ve ekonomik ilişkilerini geleneksel olarak uygulayan topluluktur.
Halife: Hz. Muhammed’in vekili, ondan sonra İslamiyet’in başına geçen yöneticilere verilen isimdir.
Cihat: Allah ve din yolunda yapılan savaşlardır.
Put: Bazı ilkel toplumlarda doğaüstü güç ve etkisi olduğuna inanılan canlı veya cansız nesnedir. Taş ya da tahtadan yontulması ile “insanı andıran yontu” da denilir.
Bedevi: Çölde göçebe olarak yaşayan, hayvancılıkla uğraşan Araplar’dır.
Arap Yarımadası; Umman Denizi, Yemen, Kızıldeniz ve Basra Körfezi arasında kalan bölgedir.
