Temizlik: insanın ruhunu kötü duygulardan, bedenini, giysilerini ve çevresini ise maddi kirlerden arındırıp uzak tutmasıdır. Temizlik ibadetin ön şartıdır.
Temizlik Çeşitleri
- Maddi Temizlik: Beden, elbise ve çevre temizliği
- Manevi Temizlik: Duygu, düşünce ve kalbi kötülüklerden arındırma
Maddi ve manevi temizliğe örnek: “Elbiseni temiz tut. Kötü şeylerden sakın.” (Müddessir suresi, 4-5)
- Namaz, hayasızlıktan ve kötülükten alıkoyar.
- Namazda dua ve tövbe etmek insanı manevi kirlerden kurtarır.
- Namazdan önce abdest almak, günlük temizliğe katkı sağlar.
- Zekât, insanı cimrilikten kurtarıp cömertliğe alıştırır. Serveti temizler.
- Zekat yoksullara yardım ettirir ve savurganlığı önleyerek manevi temizliği gerçekleştirir.
- Oruç insanı manevi olarak olgunlaştırır.
- Hac; toplumda birlik, beraberlik ve kardeşlik duygularını güçlendirir.
- Hacda tavaf yapmadan önce mutlaka abdest alınarak temizlenilir.
Beden Temizliği
- Gusül
- Abdest
- Teyemmüm
Gusül (Boy abdesti): Ağzı ve burnu suyla temizlemek ve bütün bedeni, hiç kuru yer bırakmaksızın yıkamaktır. Bu üç işlem aynı zamanda guslün farzlarıdır.
Akıllı ve ergenlik çağına ulaşmış Müslümanlar, erkeklerde cünüplük ile kadınlarda âdet ve lohusalık hâlinin son bulması durumunda boy abdesti almaları zorunludur. Bunu yapmayan Müslüman namazını kılamaz, tavaf yapamaz. Cuma ve bayram gibi özel günler ile hac ve umrede ihrama girerken boy abdesti almak sünnettir.
Gusül Abdestinin Alınışı: Euzü—besmele çekilerek gusül almaya niyet edilir. Bedende bulunan kirler giderilir. Namaz abdesti gibi abdest alınır. Ağız ve burun iyice temizlenir. Sonra bütün beden, kuru yer kalmayacak şekilde yıkanır. Yıkanırken su israf edilmemelidir.
Abdest: Belirli uzuvları usulüne uygun olarak yıkayarak başı da mesh etmek suretiyle yapılan temizlik şeklindeki bir ibadettir. Abdestsiz namaz olmaz, tavaf yapılamaz.
Abdestin farzları;
- 1 . Yüzü yıkamak
- 2. Kolları dirseklerle beraber yıkamak
- 3. Başın dörtte birini mesh etmek
- 4. Ayakları yıkamak
Abdestin alınışı: Eûzü besmele çekilir ve niyet edilir. Önce eller yıkanır. Ağız ve burun, yüz, sağdan başlamak üzere kollar dirseklerle beraber üç kez yıkanır. Baş ve boyun mesh edilerek kulaklar temizlenir. Ayaklar topuklarla beraber üç kez yıkanır.
Abdesti bozan durumlar: Tuvalet ihtiyacını gidermek, yellenmek, kusmak, uyumak veya bayılmak.
Maide suresinin 6. ayeti, abdest, gusül ve teyemmüm konusunda bilgiler verir:
AYET
“Ey iman edenler! Namaz kılmaya kalktığınız zaman yüzlerinizi, dirseklerinize kadar ellerinizi yıkayın; başlarınızı meshedip, topuklara kadar ayaklarınızı da (yıkayın). Eğer cünüp oldunuz ise, boy abdesti alın. Hasta, yahut yolculuk halinde bulunursanız, yahut biriniz tuvaletten gelirse yahut da kadınlara dokunmuşsanız (cinsî birleşme yapmışsanız) ve bu hallerde su bulamamışsanız temiz toprakla teyemmüm edin de yüzünüzü ve (dirseklere kadar) ellerinizi onunla meshedin. Allah size herhangi bir güçlük çıkarmak istemez; fakat sizi tertemiz kılmak ve size (ihsan ettiği) nimetini tamamlamak ister; umulur ki şükredersiniz. (Maide suresi, 6. ayet)
Hanefi Mezhebine Göre Abdestin Farzları
Hanefi mezhebinde abdestin dört farzı vardır:
- Yüzü yıkamak: Alından çene altına kadar, iki kulak arasını kapsayacak şekilde yüzün tamamı yıkanmalıdır.
- Kolları dirseklerle birlikte yıkamak: Her iki kol, dirsekler dahil olacak şekilde yıkanmalıdır.
- Başın dörtte birini meshetmek: Başın en az dörtte biri meshedilmelidir. Yani ıslak elle başın belli bir kısmı sıvazlanır.
- Ayakları topuklarla birlikte yıkamak: Ayaklar, topuklarla birlikte iyice yıkanmalıdır.
Şafii Mezhebine Göre Abdestin Farzları
Şafii mezhebinde abdestin altı farzı vardır:
- Niyet: Abdeste başlarken niyet edilmelidir.
- Yüzü yıkamak: Yüz, alından çeneye kadar ve kulaklar arasındaki bölge yıkanır.
- Kolları dirseklerle birlikte yıkamak: Kollar, dirseklerle beraber tamamen yıkanmalıdır.
- Başın en az dörtte birini meshetmek: Şafii mezhebinde de başın en az dörtte biri meshedilmelidir.
- Ayakları topuklarla birlikte yıkamak: Ayaklar topuklarla birlikte yıkanmalıdır.
- Tertip (sıralama): Şafii mezhebinde abdest organları Kur’an’da belirtilen sıraya göre yıkanmalıdır.
Maliki Mezhebine Göre Abdestin Farzları
Maliki mezhebinde abdestin yedi farzı vardır:
- Niyet: Abdeste başlamadan önce niyet edilmelidir.
- Yüzü yıkamak: Yüzün tamamı yıkanmalıdır.
- Kolları dirseklerle birlikte yıkamak: Kollar, dirsekler dahil olmak üzere yıkanmalıdır.
- Başı meshetmek: Başın tamamı meshedilmelidir.
- Ayakları topuklarla birlikte yıkamak: Ayaklar, topuklarla birlikte yıkanmalıdır.
- Delk (ovmak): Abdeste, yıkama sırasında organların ovulması gereklidir.
- Muvâlât: Organlar, birbiri ardınca yıkanmalıdır. Uzun aralıklar verilmemelidir.
Hanbeli Mezhebine Göre Abdestin Farzları
Hanbeli mezhebinde abdestin altı farzı vardır:
- Niyet: Abdeste başlarken niyet edilmelidir.
- Yüzü yıkamak: Alından çeneye kadar ve kulaklar arasındaki yüz yıkanmalıdır.
- Kolları dirseklerle birlikte yıkamak: Kollar, dirseklerle birlikte yıkanmalıdır.
- Başın tamamını meshetmek: Hanbeli mezhebinde başın tamamı meshedilmelidir.
- Ayakları topuklarla birlikte yıkamak: Ayaklar topuklarla birlikte yıkanmalıdır.
- Tertip (sıralama): Organlar belirtilen sıraya göre yıkanmalıdır.
Sonuç
- Hanefi mezhebinde: Dört farz vardır (yüzü yıkamak, kolları yıkamak, başı meshetmek, ayakları yıkamak).
- Şafii mezhebinde: Altı farz vardır (niyet, yüzü yıkamak, kolları yıkamak, başı meshetmek, ayakları yıkamak, tertip).
- Maliki mezhebinde: Yedi farz vardır (niyet, yüzü yıkamak, kolları yıkamak, başı meshetmek, ayakları yıkamak, delk, muvâlât).
- Hanbeli mezhebinde: Altı farz vardır (niyet, yüzü yıkamak, kolları yıkamak, başı meshetmek, ayakları yıkamak, tertip).
Teyemmümün alınışı (Bir niyet, iki darp): Euzü besmele çekilir ve teyemmüm almaya niyet edilir. Eller temiz toprağa sürülerek birinci silkelendiğinde yüz, ikincisinde ise sırasıyla kollar mesh edilir.
Mekân ve çevre Temizliği
İnsan yaşadığı ortamları temiz tutmadığı takdirde bunun zararını yine kendisi çekecektir. Yaşadığımız çevre Allah’ın bize emanetidir. Onun için havası, suyu ve toprağıyla yaşadığımız çevreyi korumakla sorumluyuz. ibadetlerde çevre temizliğine önem verilir. Örneğin namaz kılınacak yerin ve elbisenin temiz olması, namaza hazırlık şartları arasında yer alır.
“İnsanların kendi işledikleri (kötülükler) sebebiyle karada ve denizde bozulma ortaya çıkmıştır. Dönmeleri için Allah, yaptıklarının bazı (kötü) sonuçlarını (dünyada) onlara tattıracaktır.” (Rûm suresi, 41)
