Işığın Küresel Yüzeylerden Geçişi
Hava ortamından ve uzantısı küresel yüzeyin merkezinden geçecek
şekilde gönderilen ışın küresel yüzeye dik gelir (Şekil 4.36: a). Yüzeye
dik gelen ışın doğrultu değiştirmeden yüzeyi geçerek merkeze ulaşır.
Merkezden geçerek küresel yüzeye gelen ışın da doğrultusunu değiştirmeden
yoluna devam eder.
Hava ortamından küresel cam yüzeye Şekil 4.36: b’deki gibi gönderilen
ışının cam yüzeyine değdiği noktaya merkezden çizilen doğru
yüzeyin normalidir. Işın havadan cama geçerken normale yaklaşarak
kırılır ve diğer yüzeye ulaşır. Camdan havaya çıkan ışın normalden
uzaklaşarak kırılır.
Farklı Ortamda Bulunan Bir Cismin Görünür Uzaklığını Etkileyen Sebepler
İçi su dolu bir kuyuya veya havuza bakıldığında kuyunun veya havuzun
derinliği olduğundan daha az algılanır. Böyle algılanmasının sebebi
ışığın kırılmasıdır.
Bir cismin bulunduğu ortamın kırılma indisi ile gözün bulunduğu ortamın
kırılma indisi birbirinden farklı ise cisim olduğundan daha yakın
veya daha uzak görülebilir. Ortam değiştiren ışık kırılıp göze geldiğinde
göz, cismi gelen ışınların doğrultusunda algılar. Bu durumun incelenmesi
için “Cisimlerin görünür uzaklığı” deneyini yapınız.
“Cisimlerin görünür uzaklığı” deneyinden anlaşılacağı üzere göz ve
cisim aynı ortamda iken cisim görülmediği hâlde cismin bulunduğu
ortam değiştirilerek görünür hâle gelebilir.
Metal paradan yansıyarak su yüzeyine gelen ışınlar, yüzeyin normalinden
uzaklaşarak havaya geçer (Şekil 4.37). Hava ortamından göze
gelen ışınlar sayesinde para görülür.
Kırılma indisi küçük olan saydam bir ortamdan büyük olan düz yüzeyli
saydam bir ortamdaki cisme normale yakın bir doğrultudan bakıldığında
cisim bulunduğu yerden daha yakında görülür. Örneğin akvaryumdaki
balıklara üstten bakıldığında akvaryum tabanı ve suda yüzen
balıklar bulundukları yerden daha yakın görülür (Şekil 4.38).
Kırılma indisi büyük olan saydam bir ortamdan küçük olan düzlem
yüzeye sahip saydam bir ortamdaki cisme normale yakın doğrultudan
bakıldığında, cisim bulunduğu yerden daha uzak görülür. Örneğin
sudaki balıklar, su yüzeyine yakın bir konumda uçan martıları daha
yüksekte görür (Şekil 4.39).
Martıdan yansıyarak gelen ışınlar suya girerken normale yaklaşarak
kırılır. Bu nedenle balık martıyı daha uzakta görür.
Hava ortamındaki cam kürenin merkezinin önündeki K noktasından
çıkan ışınlar hava ortamına geçerken normalden uzaklaşarak çıkar
(Şekil 4.40). Kırılan ışının uzantısı yatay ekseni cismin bulunduğu
konumdan daha yakında kestiği için cisim daha yakında görülür. Cam
kürenin merkezine konulan cisimlerden çıkan ışınlar yüzeye dik geldiğinden
doğrultu değiştirmez. Bu nedenle yine merkezde görülür
(Şekil 4.40: b). Cam kürenin merkezinin arkasına konulan cisimlerden
çıkan ışınlar yüzeyi terk ederken normalden uzaklaşır (Şekil 4.40: c).
Bu durumda kırılan ışınların uzantısı yatay ekseni cismin arkasında bir
noktada keser. Bu da cismin bulunduğu yerden daha uzakta görülmesine
neden olur.
