Yükseltgenme Basamakları video 11. sınıf Hocalara Geldik
Yükseltgenme Basamakları 1 İsabet Akademi
Yükseltgenme Basamakları 2 İsabet Akademi
Ametaller metallerle oluşturdukları bileşiklerde elektron alarak anyon hâline gelir. Örneğin NaCl bileşiğinde ametal olan klor 1 elektron alarak -1 yüklü iyon hâline gelir. Ancak ametaller kovalent bağla oluşturdukları bileşiklerde NaCl bileşiğinde olduğu gibi net bir yüke sahip değildir. Çünkü kovalent bağlı bileşiklerde elektron alışverişi değil, elektronların ortaklaşa kullanımı vardır. Örneğin ClO2, ClO3 ClF3, ClF5 moleküllerinde Cl atomlarını sırasıyla +4, +6, +5 ve +3 elektron kaybetmiş iyonlar olarak kabul etmek doğru olmaz. Bu nedenle bu tür olaylarda iyon yükü yerine yükseltgenme basamağı kavramının kullanılması daha uygundur. Bir atomun moleküldeki veya iyonik bileşikteki yük sayısına yükseltgenme basamağı (yükseltgenme sayısı) denir. İyon yükü sadece iyonik bileşikte bulunan iyonların yükü için kullanılabilir. Yükseltgenme basamağı ise tüm elementlerin, iyonik bileşiklerdeki iyonların ve moleküler yapıdaki atomların yükleri için kullanılabilen daha geniş bir kavramdır. Atomların bileşiklerinde alabileceği yükseltgenme basamakları elektron dizilimi ile ilgilidir.
• Elektron dizilimi ns1 şeklinde sonlanan H hariç 1A grubu elementleri ve geçiş metallerinden Agʼün yükseltgenme basamağı yalnızca +1’dir. Hʼin yükseltgenme basamağı genellikle +1ʼdir. Fakat metallerle oluşturduğu hidrür bileşiklerinde -1 yükseltgenme basamağını alır.
• Elektron dizilimi ns2 şeklinde sonlanan 2A grubu metalleri ve Zn’nun yükseltgenme basamağı +2’dir. Elektron dizilimi ns2 np1 şeklinde sonlanan 3A grubu elementlerinin yükseltgenme basamağı +3’tür.
• Elektron dizilimi ns2 np2 şeklinde sonlanan 4A grubu metalleri p orbitalindeki 2 elektronunu vererek +2, değerlik elektronlarının tamamını vererek +4; gruptaki ametaller ise -4 ile +4 arasındaki değerlerde yükseltgenme basamağında bulunabilir.
• Elektron dizilimi ns2 np3 şeklinde sonlanan 5A grubu metalleri p orbitalindeki 3 elektronunu vererek +3, değerlik elektronlarının tamamını vererek +5; gruptaki ametaller ise 3 elektron alarak -3 yükseltgenme basamağında bulunabilecekleri gibi -3 ile +5 arasındaki yükseltgenme basamağı değerlerini alabilir.
• Elektron dizilimi ns2 np4 şeklinde sonlanan 6A grubu, p orbitalindeki 4 elektronunu vererek +4, değerlik elektronlarının tamamını vererek +6; gruptaki ametaller ise ayrıca 2 elektron alarak -2 yükseltgenme basamağında bulunabilir. O’in yükseltgenme basamağı genellikle -2’dir. Oksijen 1A ve 2A grubu elementleriyle oluşturduğu peroksitlerde (H2O2, Na2O2, K2O2, MgO2, CaO2,…) -1 ve florla oluşturduğu OF2 bileşiğinde +2 yükseltgenme basamağındadır.
• Elektron dizilimi ns2 np5 şeklinde sonlanan 7A grubu, p orbitalindeki 5 elektronunu vererek +5, değerlik elektronlarının tamamını vererek +7 değerlik alabilir. F hariç gruptaki ametaller -1 ile +7 arasında yükseltgenme basamağında bulunabilir. F bütün bileşiklerinde -1 yükseltgenme basamağındadır. Diğer 7A grubu elementlerinin (Cl, Br, I gibi) yükseltgenme basamağı genellikle -1ʼdir. Ancak -1 ile +7 arasında yükseltgenme basamağı da görülür.
• K, Mg, Al, Cl2, O2, O3, P4, S8 gibi serbest element durumunda bileşik yapmamış her bir atomun yükseltgenme basamağı 0’dır. Örneğin Cl2 molekülündeki iki Cl atomu da 0 yükseltgenme basamağına sahiptir.
• Tek atom içeren iyonlarda atomun yükseltgenme basamağı iyon yüküne eşittir. Örneğin K+ iyonu +1, Mg2+ iyonu +2, O2- iyonu -2, N3– iyonu -3 yükseltgenme basamağına sahiptir.
• Çok atomlu iyonlarda atomların yükseltgenme basamakları toplamı iyon yüküne eşittir. Örneğin SO4 2- iyonundaki atomların yükseltgenme basamakları toplamı -2’dir. Oksijenden gelen yük 4(-2)= -8’dir. Toplam yükün -2 olabilmesi için S atomunun yükü +6 olmalıdır.
• Bileşiklerde atomların yükseltgenme basamakları toplamı 0’dır. Örneğin SO3 bileşiğindeki atomların yükseltgenme basamakları toplamı 0’dır. Oksijenden gelen yük 3(-2)= -6ʼdır. Toplam yükün 0 olabilmesi için S atomunun yükü +6 olmalıdır.
