Kategoriler: 8. Sınıf Fen Bilimleri, Fen Bilimleri, Yaşamımızda Elektrik

Tarağı kağıt parçalarına yaklaştıralım. Tarak ile kâğıt parçaları arasında bir etkileşim var mı? Daha sonra tarağı saçımıza sürtüp tekrar kağıt parçalarına yaklaştıralım. Bu durumda tarak ile kâğıt parçaları arasında etkileşim oldu mu?

Tarak saça sürtülmeden önce kâğıt parçalarını çekmezken, saça sürtüldüğünde elektrikleneceği için kâğıt parçalarını çeker. Plastik tarakla kuru olan saçımızı tararken tarağın saçımızı çektiğini ve bazı saç tellerinin tarakla birlikte hareket ettiğini görmüşsünüzdür. Şişirilmiş bir balonu yün kumaşa sürterek duvara yaklaştırınız. Balon şekildeki gibi duvarda asılı kalır.

Kışın karanlık bir odada hızlıca kazağınızı çıkarmaya çalıştınız mı? Ne gördünüz? Yün kazağı hızla çıkarırken çıtır çıtır diye bazı sesler duyar, hatta küçük kıvılcımlar dahi görebiliriz. Otomobille bir süre seyahat ettikten sonra otomobilin kapısını açmak için dokunduğumuzda kısa süreli bir acı hissi oluşur.

Bazen arkadaşımızla tokalaşmak istediğimizde, elimiz arkadaşımıza değer değmez geri çekeriz. Çünkü arkadaşımızla temas sonucu onun üzerindeki elektrik bize geçer. Bazen kapıyı açarken kapının metal kısmına dokunduğumuzda da çarpıldığımızı hissederiz. Bu olayların tamamında gözlenen itme ve çekme şeklindeki etkileşimler elektrik/anma adı verilen bir olayın sonucudur.

Elektriklenme Çeşitleri

1. Sürtünme ile Elektriklenme: İki yalıtkan cisim birbirine sürtüldüğünde, aralarında elektron alışverişi olur. Elektron alan cisim negatif (-), veren cisim ise pozitif (+) yükle yüklenir.

  • Alınan ve verilen elektron sayısı eşit olduğundan ci-
    simlerin yük miktarı birbirine eşittir.

  • Yünlü kumaşa sürtülen ebonit çubuk, yünlü kumaştan
    elektron alarak negatif (-) yükle yüklenir.
  • İpek kumaşa sürtülen cam çubuk, ipek kumaşa elektron vererek pozitif (+) yükle yüklenir.
  • Yünlü kumaşa sürtülen lastik balon ya da kaleminiz küçük kâğıt parçalarını çeker. Yün kazağımızı çıkarırken veya saçlarınızı tararken duyduğunuz çıtırtı seslerinin nedeni sürtünme ile elektriklenmedir.

2. Etki (tesir) ile Elektriklenme: Nötr iletken cisimlere, yüklü cisimler yaklaştırıldığında nötr cisimdeki yükler birbirinden ayrılır. Bu şekildeki elektriklenmeye etki ile elektriklenme denir.

(+) yüklü K küresi, nötr L iletken çubuğuna yaklaştırıldığında küredeki (+) yükler, çubuktaki (-) yükleri A ucuna doğru çeker. B ucu elektron kaybettiğinden (+) yüklenir.

(-) yüklü M küresi, birbirine dokunmakta olan K ve L iletken cisimlerine yaklaştırılırsa cisimlerdeki yükler şekildeki gibi uçlarda toplanır. K ve L cisimleri yalıtkan ayaklarından tutularak birbirinden ayrılır ve daha sonra M küresi uzaklaştırılırsa iletken cisimler şekildeki gibi yüklenir.

3. Dokunma (temas) ile Elektriklenme: Yüklü bir cisim, nötr veya yüklü başka bir iletken cisme dokundurulduğunda aralarında yük alışverişi olur. Cisimler sahip oldukları toplam yükü kapasitelerince paylaşır. Yüklü küresel ve iletken cisimlerin dokunmadan sonra alabilecekleri yük miktarları cisimlerin büyüklükleri ile doğru orantılıdır. Küreler özdeş ise bu durumda yükler eşit olarak paylaşılır.

  • Aşağıdaki örneklerde özdeş iletken cisimler arasındaki yük alışverişi sonucu cisimlerin son yükleri görülmektedir.



] }


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar