Orojenez (Dağ Oluşumu) 10. Sınıf Coğrafya


Kategoriler: 10. Sınıf Coğrafya, Coğrafya, Doğal Sistemler 10. Sınıf

Dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemeler deniz, göl, okyanus diplerine taşınarak biriktirilir. Jeosenklinal denilen bu çukur yerlerde biriken tortul malzemeler, karaların yan basıncına uğrayarak kıvrılır veya kırılır.

1. Kıvrılma

Jeosenklinallerdeki malzemeler esnek bir yapıya sahipse yan basınçlarla kıvrılır, kıvrılma sonucu oluşan dağların yüksekte kalan kubbemsi kısmına antiklinal, çanak şeklindeki çukur kısmına senklinal adı verilir.

I. jeolojik zamanda oluşan Ural-Altay ve İskandinavya dağlarıyla, III. jeolojik zamanda oluşan Alp-Himalaya Dağları kıvrım dağlara birer örnektir.

2. Kırılma

Tortulanmış malzemeler sert ve katılaşmış ise yan basınçlara uğrayınca kırılmaya uğrar ve tabakaların duruşu bozulur. Kırılma sonucunda yüksekte kalan kısma horst, çukurda kalan kısma graben, kırığa da fay denir. En iyi örneklerine Ege kıyılarında rastlanılmaktadır.

Dünyanın en uzun grabeni Doğu Afrika’dan başlayarak Kızıldeniz, İsrail, Suriye ve Amik Ovası’ndan geçerek K. Maraş’a kadar uzanan çukurluktur. Bu çukurluğa Rift Çukuru (Doğu Afrika Grabeni) denir.

UYARI: Graben alanları kırılma sonucu oluştuğu için, deprem ve sıcak su kaynaklarının yoğun olduğu yerlerdir.



] }

Yeryüzündeki dağ, ova, vadi, plato, deniz, göl gibi kabarık ve çukur yerlerin hepsine yer şekilleri denir. Yer şekillerinin oluşumunda iki kuvvetin etkisi vardır. Bunlardan birincisi yapıcı diye nitelenen, yeryüzünü engebeli hale getiren iç kuvvetler; diğeri de yıkıcı diye ifade edilen aşındırıcı, yeryüzünü düzleştirmeye çalışan dış kuvvetlerdir.

Yer kabuğunun birçok yeri alçalarak, yükselerek veya kıvrılarak hatta bazı yerleri tamamıyla alt-üst olarak değişik biçimlere girmişlerdir. İşte, yer kabuğunun bu şekil hareketlerini oluşturan ve kaynağını yerin merkezinden alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. Bazıları çok yavaş ve ağır seyreder (kıta oluşumu), bazıları ise daha hızlıdır (volkanizma ve depremler gibi). Yer kabuğunun oluşması ile yer kabuğu üzerindeki hareketlerden söz eden bilime tektonik, bu gibi hareketlere de tektonik hareketler denilmektedir.


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar