CANLILARIN SINIFLANDIRILMASI
Dünyadaki canlı çeşidinin çok fazla olması bu canlıların özelliklerini öğrenmeyi güçleştirse de, benzer özelliklere sahip olanların aynı gruplara alınarak incelenmesi bu durumu biraz daha kolaylaştırıyor. İlk yapılan sınıflandırmada (yapay sınıflandırma) canlılar morfolojik özelliklerine (dış görünüş), yaşadığı ortama ve analog organlara göre gruplara ayrılmıştır. Örneğin canlılar suda yaşayan ve karada yaşayanlar diye gruplara ayrılmıştır. Yapılan bu sınıflandırma günümüzde geçerli değildir. Günümüzde geçerli olan sınıflandırma doğal sınıflandırmadır.
DOĞAL SINIFLANDIRMA
(FİLOGENETİK SINIFLANDIRMA)
Doğal sınıflandırma yapılırken canlıların aşağıdaki özellikleri dikkate alınmıştır.
- Anatomik özellikler (iç yapı)
- Homolog organ benzerliği
- Genetik benzerlik
- Embriyonik gelişim benzerliği
- DNA ve protein benzerliği
- Azotlu boşaltım ürünlerinin çeşidi (amonyak, üre ve ürik asit)
- Fizyolojik benzerlikler (iç organların nasıl çalıştığı)
Analog organ: Kökenleri farklı, görevleri aynı olan organlardır. Örneğin kuşun kanadı ile arının kanadı analog organdır.
Homolog organ: Kökenleri aynı olan ama görevleri aynı veya farklı olabilen organlardır. Örneğin filin ön ayağıyla yarasanın kanadı ya da yarasanın kanadıyla kuşun kanadı homolog organlardır.
Canlılarda köken benzerliği olduğunun birçok kanıtı vardır. Örneğin insanlarda diğer omurgalılar gibi embriyonik dönemde solungaç yarıkları bulunur. İnsanlarda bu solungaç yarıkları daha sonraları yutağa dönüşürken balıklarda ise solungaçlara dönüşür.
Sınıflandırma kategorileri
Alem, Şube, Sınıf, Takım, Familya (Aile), Cins ve Tür’dür.
- Alem: Hayvanlar
- Şube: Omurgalılar
- Sınıf: Memeliler
- Takım: Etçiller
- Familya: Kedigiller
- Cins: Felis (Kedi)
- Tür: Felis leo (Aslan)
Alemden türe doğru gidildikçe,
- Canlı sayısı ve çeşidi azalır.
- Protein benzerliği ve genetik benzerlik artar.
- Homolog organ sayısı artar.
- Kromozom sayısı hakkında yorum yapılamaz.
Tür isimleri iki kelimeden oluşur buna binomial adlandırma denir. İlk kelime cins adını, ikinci kelime tanımlayıcı adı temsil eder. İki kelime beraber tür adını oluşturur.
Temel Kurallar
- Embriyonik gelişim döneminde ilk önce genel özellikler oluşur en son ise türe ait özellikler oluşur. Yani canlı embriyonik gelişimini tamamlamışsa tür kategorisindedir.
- İki canlının familyası aynıysa familya üstü kategorileri (Takım, Sınıf, Şube, Alem) kesin aynıdır ama familyanın altındaki kategorileri aynı veya farklı olabilir. Benzer durum diğer kategoriler için de geçerlidir.
- Aynı tür bireylerin kromozom sayısı kesin aynıdır ancak kromozom sayısı aynı olanlar kesin aynı türdür denemez. Örneğin insan ile kurtbağrı bitkisi 46 kromozomludur. Ayrıca kromozom sayısının canlının gelişmişliğiyle de alakası yoktur. Örneğin 500 kromozomlu olan bitki türleri vardır ama insan bunlardan daha gelişmiştir.
TÜR
Aynı atadan gelen, beslenme şekli, üreme şekli, boşaltım ürünlerinin çeşidi, kromozom sayısı aynı olan ve aralarında verimli döl (kısır olmayan yavru) oluşturabilen canlı grubudur. İki canlının aynı türe ait olduğunun kanıtı verimli döl oluşturmalarıdır. İki canlının yavrusu olmuşmuşsa kesin aynı türdür denemez ama torunları oluşmuşsa kesin aynı türdür. Örneğin at ile eşeğin yavrusu (katır) oluşur ama katır kısırdır yani verimli döl değildir. Bu yüzden de at ile eşek aynı türdür denemez.
BAKTERİLER ALEMİ
ARKELER ALEMİ
PROTİSTA ALEMİ
BİTKİLER ALEMİ
HAYVANLAR ALEMİ
MANTARLAR ALEMİ (FUNGUSLAR)
- Glikojen depolamaları ve heterotrof beslenmeleri (tüketici) hayvanlara benzer, ama hücre çeperi taşımaları ve pasif hareketli olmaları bitkilere benzer özellikleridir.
- Hücre çeperleri kitin yapılıdır.
- Bazıları tek hücreli (mayalar) bazıları ise çok hücrelidir (şapkalı mantarlar ve küf mantarları).
- Tomurcuklanma ve sporlanma gibi eşeysiz üreme çeşitlerinin yanında eşeyli üreme de gösterirler. Bazı türlerinde eşeyli ve eşeysiz üreme bir birini takip eder (metagenez).
- Gıda ve ilaç sektöründe mantarlar kullanılır.
