YAZIM KURALLARI
A. Büyük harflerin yazımıyla ilgili bazı kurallar:
Belli bir tarih bildiren ay, gün adları büyük harfle başlar.
23 Ekim 1923 Cuma günü
Ay ve gün adları yanlarında sayı olmadan kullanıldıklarında küçük harfle başlayarak yazılır.
Bu yıl şubat ve mart ayları çok soğuk geçti.
Kişi adlarından önce ve sonra gelen saygı sözleri, unvanlar ve meslek adları büyük harfle başlar.
Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk, Sayın Ali Kaya, Ahmet Bey vb.
Akrabalık adları küçük harfle başlar fakat akrabalık adı olup unvan ve lakap amaçlı kullanılan kelimeler büyük harfle başlar.
- Fikriye ablam, yeğenlerimizi getirdiğinde ailecek mutlu olduk.
- Ahmet Dayı, mahallede sözü geçen, saygın bir büyüğümüzdü.
Millet, kavim, boy, oymak, din, mezhep isimleri ve bunlara mensup olanlara verilen isimler büyük harfle başlar.
Türk, Türkler, Yunan, Alman, Arap, Oğuz, Kazak, Tatar, Müslüman, Musevî, Şiilik, Budizm, Malikîlik, Hanefîlik…
Dil ve lehçe isimleri büyük harfle başlar.
Türkçe, Farsça, Fransızca, Macarca, Fince…
Yön bildiren kelimeler bir bölge veya ülke adından önce gelirse büyük, sonra gelirse küçük yazılır.
- Kuzey Kıbrıs’a tatile gittik.
- Kıbrıs’ın kuzeyine tatile gittik.
Gezegen ve yıldız adları büyük harfle başlar. Ancak dünya, güneş ve ay kelimeleri terim olarak kullanılıyorsa özel isim olduğu için büyük; diğer anlamlarında kullanılıyorsa cins ismi olduğu için küçük harfle başlar.
- Ay’ın yakından çekilmiş fotoğrafları insanlığı pek şaşırtmıştı.
- Şair, sevgilisinin yüzünü aya benzetir.
B. Sayıların yazımıyla ilgili bazı kurallar:
Sayılar rakamla da yazıyla da yazılabilir. Bununla ilgili kesin bir kural olmamakla beraber uygulamada edebî karakter gösteren sayılar yazıyla yazılır.
- Otuz beş yaş şiirini çok severim.
- İki hafta sonra mahalleden taşınacağız.
Buna karşılık ölçü ve istatistiksel veri ifade eden sayılar rakamla yazılır.
(100 lira, 15 kilogram, 20 metre, 150 kilometre…)
Saat ve dakikalar metin içinde yazıyla da yazılabilir.
(On ikiye beş kala, beşe çeyrek kala, yediyi on üç geçe…)
Sıra sayıları rakamla da yazıyla da yazılabilir. Rakamla yazıldığında, rakamdan sonra nokta konur veya rakamdan sonra kesme işareti konularak ek yazıyla yazılır.
3. gün, 5. sıra, 6. madde; 3’üncü gün, 5’inci sıra, 6’ncı madde vb.
Üleştirme sayıları yazıyla gösterilir.
İkişer, üçer, onar, beşer beşer, ikişer ikişer vb.
Birden fazla sözcükten oluşan sayılar ayrı yazılır.
Bir yıl üç yüz altmış beş gündür.
C. Ek olan “-ki” ile bağlaç olan “ki”nin yazımı:
Türkçede ek olan -ki kendisinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır.
- Sınıftaki çocuk / elindeki kitap (Sıfat yapan “-ki” eki)
- Yağız’ınkini masaya bıraktı. (İlgi zamiri olan “-ki“ eki)
Bağlaç olan “ki” bağımsız bir sözcük olarak daima ayrı yazılır.
- Soğuk su içme ki hasta olmayasın.
- Bir de baktım ki kimse kalmamış.
D. Ek olan “-de” ile bağlaç olan “de”nin yazımı:
Türkçede ek olan -de kendisinden önce gelen sözcüğe bitişik yazılır.
- Elinde mavi bir çanta vardı.
- Etrafında kimse yoktu.
Ek olan – de, bağlı olduğu sözcüğün son hecesine ünsüz benzeşmesi bakımından uyar. -de / -da ekleri -te /-ta’ya dönüşür.
- Sokakta yalnız yürüyordu.
- Aradıklarını bu kitapta bulabilirsin.
Cümle içinde “dahi” anlamına gelen “de, da” bağlacı bağımsız bir sözcük olarak ayrı yazılır.
- Gel Osman’ım, otur da yemek ye.
- Zeynep akıl etti de başına bir kova su döktü.
E. Birleşik sözcüklerin yazımıyla ilgili bazı kurallar:
Türkçede birleşik sözcükler genelde şu yollarla oluşturulur:
1. İki sözcüğün araya ek alamayacak biçimde birleşmesiyle oluşurlar: Açıkgöz – Hanımeli
2. En az birisinin gerçek anlamının dışında kullanılmasıyla oluşurlar: ateşböceği, yerelması, adamotu vb.
3. Birleşme sırasında anlam değişikliği olmayanlar ayrı yazılır: ada balığı, kırlangıç balığı, iskele kuşu, Ankara keçisi, ardıç otu, sakız ağacı, ateş çiçeği, kuş üzümü, çavuş üzümü, kuru fasulye vb.
4. Sıfat tamlaması yapısındaki birleşik sözcükler ayrı yazılır: Çalar saat, döner ayna, döner kapı, yatar koltuk, çıkmaz sokak, yazar kasa, görünmez kaza vb.
F. Kısaltmaların yazımı:
Kısaltmalardan sonra gelen çekim ekleri kesme ile ayrılır. Ekler son harfin okunuşuna göre belirlenir; kelimenin uzun şeklinin okunuşuna göre değil:
MEB’e, TBMM’nin, TCDD’ne değil TCCD’ye, İTÜ’nden değil İTÜ’den
Teşekkür ederim, gerçekten yararlı:)