Hücre Bölünmeleri konu anlatımı video 10. sınıf biyoloji

Aynı kromozom sayısına sahip farklı türler olabilir. Goril (Gorilla gorilla), patates (Solanum tuberosum - Solanum tuberozum) ve kırmızı karınca (Formica sanguinea - Formika sanguiniya) farklı türler olmasına rağmen kromozom sayıları 48’dir. Kromozom sayısı ile canlıların gelişmişlikleri arasında bir ilişki yoktur. Örneğin sazan balığı (Cyprinus carpio - Ciprinus karpiyo) 104, amip (Amoeba proteus) 250, güvercin (Columbia livia - Kolumbiya liviya) 80 kromozoma sahiptir. Gelişmişlik açısından önemli olan kromozomlar üzerindeki genlerin canlıya kattıkları niteliklerdir. Kromozomlar, uzun DNA zincirlerinin proteinler üzerine sarılıp çok sayıda sarmal oluşturmasıyla meydana gelir. Prokaryot hücrelerin sahip olduğu halkasal DNA molekülüne de kromozom denir. Eşlenen bir kromozomun iki parçasından her birine kromatit adı verilir. Bir kromozomun birbirinin kopyası olan iki kromatitine ise kardeş kromatitler denir. Kardeş kromatitleri bir arada tutan bölgeye sentromer, sentromerde bulunan iğ ipliklerinin bağlandığı proteinlere ise kinetokor adı verilir (Görsel 1.3).

Yeni oluşmuş bir hücrenin bölünerek yeni hücreler meydana getirmesi sürecine hücre döngüsü denir. Hücre döngüsü, interfaz ve mitotik evre olmak üzere iki bölümden oluşur. Interfaz; G1 (birinci ara), S (sentez), G2 (ikinci ara) olmak üzere 3 alt evreden meydana gelir. Uzun bir interfazı, kısa bir mitotik evre takip eder (Görsel 1.4). Hücre döngüsünün süresi, aynı canlının farklı dokularında değişiklik gösterebilir. Örneğin insanda bazı hücreler 24 saatte bir bölünür. Deri ve bağırsak epitel dokusundaki bazı hücreler sekiz saatte bir bölünür. Hücre döngüsünün süresi, farklı canlı türlerinde değişiklik gösterebilir. Bu süre yaklaşık olarak maya hücresinde 90 dakika, bakteri hücresinde 20 dakikadır. Çok hücreli organizmaların bazı hücreleri gerekli durumlarda bölünürken bazı hücreleri bölünmeyebilir. Embriyonal gelişim sürecindeki hücrelerin döngüsü çok hızlı gerçekleşmekte olup bu süre yaklaşık 30 dakikadır.

Bölünerek Üreme

Bölünerek üreme, prokaryot canlılarda ve ökaryotik tek hücrelilerde görülür. Bölünerek üreme en hızlı üreme tipidir. Birey sayısı geometrik dizi şeklinde (2,4,8,16,32...) artar. Prokaryotlarda bölünerek üreme, mitoz esasına dayanmaz. Çünkü mitoz kelime anlamı olarak çekirdek bölünmesi demektir. Ata canlı, ikiye bölünerek ürer. Ökaryot tek hücrelilerde, bölünerek üreme mitoz esasına dayanır. Çekirdek ve sitoplazma bölünmesi gerçekleşerek iki yeni hücre oluşur. Bakterilerde önce DNA kendini eşler ve eşlenme tamamlandıktan sonra DNA’lar birbirinden ayrılır. Hücre zarı içeriye doğru çöker. Sitoplazma ikiye bölünür. Arada hücre duvarı oluşarak bölünmeyle iki yeni bakteri meydana gelir (Görsel 1.15). Uygun koşullarda bazı bakteriler yirmi dakikada bir bölünerek çoğalır.