Kategoriler: 11. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı, Türk Dili ve Edebiyatı

Edebiyat Akımları ve Toplum “Edebiyat akımları, toplum içindeki çalkantılarla beslenirken, sanatçılar da toplumların/toplulukların hayat tarzları ve düşünme biçimlerini, yaşam felsefelerini şekillendirmektedirler. Romantizm, dadaizm, fütürizm (gelecekçilik) ve sürrealizm (gerçeküstücülük) gibi akımların manifestoları sadece onların sanat anlayışlarını yansıtmamakta aynı zamanda farklı ideolojik açılımları, dünya işlerini de dile getirmektedirler. Öyleyse bu akımları, tarih, sosyal tarih ve düşünce tarihi gibi geniş bir bağlamda ele almak ve incelemek gerekmektedir. Zira bir gelgit olayını hatırlatan edebiyat akımları toplum içindeki devinimlere paralel olarak gelişmektedir. Birbirlerine tepki olarak doğan bu sanat hareketleri, farklı disiplinlerden gelen etkilere açık oldukları kadar sanat şubeleri arasındaki etkileşimle de zenginleşmektedirler. Bu nedenlere bağlı olarak edebiyat akımlarını, sadece metinler üzerinde ele almak yetersiz kalmaktadır. Akımları bir süreç olarak ele almak ve gelişmelerini tarih ve toplum ile ilişkilendirerek açıklamak daha tutarlı verilere ulaşmamızı sağlayacaktır.

19. yüzyılda yaşanan köklü değişiklikler günümüze dek uzanan sürecin de hazırlık safhalarını oluşturmaktadır. Batı Avrupa feodal toplumlarında yükselen burjuvazi (kentsoyluluk) yeni ekonomik düzeni hazırlamıştır. Bu süreç Avrupa’da farklı toplumlarda farklı sonuçlar vermiş, İngiltere’de büyük bir dönüşüm yaşanırken, Napolyon ve savaşlarının etkisiyle büyük bir devrime neden olmuştur. Feodal üretim yerini yeni bir üretim tarzına, anamalcılığa bırakmıştır. Sanayi Devrimi’nin neden olduğu ekonomik gelişmeler toplumun yapısını da değiştirmiştir. 1789 Fransız Devrimi bir bakıma romantizm ve realizmi besleyen ve bu akımların gelişmesine ivme kazandıran önemli bir kaynaktır.

Her iki akımın günümüze değin farklı adlar altında (sosyal romantizm, eleştirel gerçekçilik, toplumcu gerçekçilik) hüküm sürmüş olmasını da bu kadar büyük bir fikrî, siyasî ve toplumsal hareketten almasına bağlayabiliriz. 1917 Sovyet Devrimi’nin de romantizmi yeniden gündeme getirdiği görülür. Aragon, Nazım Hikmet’i çağın en büyük romantikleri arasında saymaktadır. Gerçekçilik ise devrimler ve toplumlardaki değişimlerden etkilenerek eleştirel ‘kentsoylu gerçekçilik’ (Lukacs), ‘toplumcu gerçekçilik’, ‘Zola gerçekçiliği’ (olgucu ve deneysel gerçekçilik) ve ‘Kafka gerçekçiliği’ (kıyışız gerçekçilik) gibi farklı tanımlarla karşımıza çıkar. Andre Breton’un gerçek yeni roman anlayışındaki nesnel gerçek anlayışı ve 21. yüzyıldaki gerçeğe bakış şeklinde farklı boyutlar göstererek gelişmiştir.

Stendhal’den Balzac’a; Tolstoy, Kafka ve Thomas Mann’a gerçekçiliğin değişen tanımlarında bu yazarların devirlerinin ve toplumlarının izdüşümleri görülür. Yaşanan savaşlar ve bu savaşların insanlık üzerinde bıraktığı izleri de 1945’lerden sonra gelişen akımlar yansıtmaktadır. Toplumdan doğan savaş, yine toplumu ve insanları etkileyerek onların hayat tarzını ve felsefesini değiştirmektedir.

Dadaizmin tanımında, önceleri bir felsefî akım olarak doğan ve daha sonra edebiyata yansıyan varoluşçuluk Honore de Balzac akımlarının doğuşu ve gelişmesinde bu özellikleri görebiliriz. İleri teknoloji toplumlarında gelişen bir akım olarak görülen postmodernizmi hazırlayan koşullar da sosyal, ekonomik ve diğer alanlarla ilgili değil midir?

Bu nedenlere bağlı olarak, edebiyat akımları içinde geliştiği toplumun sosyal, tarihî, siyasî, ekonomik, felsefî, psikolojik yapısı ile şekillenirken; bu özellikleri dolayısıyla toplumdan topluma farklılık göstermektedir. Akımları incelemek için edebî metinler yeterli kaynak değildirler ve mutlaka tarihî, sosyal ve felsefî arka planın da bilinmesi gerekir.”

(Emel Kefeli, Batı Edebiyatında Akımlar)

Batı edebiyatında görülen akımlar

  • Hümanizm
  • Klasisizm
  • Romantizm
  • Realizm
  • Parnasizm
  • Natüralizm
  • Sembolizm
  • Empresyonizm
  • Ekspresyonizm
  • Kübizm
  • Dadaizm
  • Sünealizm
  • Fütürizm
  • Letrizm
  • Modernizm
  • Postmodernizm



] }


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar