1. Çin hakimiyetine giren Batı Göktürk Türkleri bağımsızlık yolunda bir çok isyan çıkarmışlar ancak bu isyanlar her defasında kanlı bir şekilde Çinliler tarafından bastırılmıştır.
2. Daha sonra 38 arkadaşıyla Çin sarayını basan Kürşat isyanı da başarılı olmamış ama bağımsızlığa olan inancın daha da artmasında etkili olmuştur.
3. 681 yılında Kutluk Kağan önderliğinde başlatılan ayaklanma ise başarıya ulaşmış ve Ötüken merkezli Kutluk Devleti kurulmuştur.
Uyarı: Kutluk Kağan’a Türkleri tekrar topladığı için ilteriş yani devlet kuran unvanı verilmiştir. Kutluk Devleti Çin esaretine karşı mücadele vererek bağımsızlığını sağlayan ilk Türk devletidir.
KUTLUK (İLTERİŞ) KAĞAN DÖNEMİ
Vezir Tonyukuk’un yardımı ile devleti teşkilatlandıran Kutluk Kağan ayrıca Çinlileri baskı altında tutmak ve Türklerin yiyecek gereksinimlerini karşılamak amacıyla Çin üzerine 46 sefer düzenlemiştir.
KAPKAN KAĞAN DÖNEMİ (692–716)
1. Kutluk Kağan’ın ölümü üzerine oğulları Bilge Kağan ve Kültigin küçük olduğu için devletin ba şına geçen Kapkan Kağan Çin’e karşı başarılı savaşlar yaparak Çin’i tehlike olmaktan çıkarmıştır.
2. Kapkan Kağan’ın ülke yönetiminde sertliğe baş vurması isyanlara neden olmuş ve çıkan isyan sonrasında ölmüştür.
BİLGE KAĞAN DÖNEMİ (716 – 734)
Ülkeyi kardeşi Kültigin ve vezirleri Tonyukuk’la birlikte yöneten Bilge Kağan devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.
Uyarı: Tonyukuk Türklerdeki ilk vezirdir.
Bu dönemde;
1. Orta Asya Türk siyasi birliği Hunlardan sonra ikinci kez sağlanmış ve devlet ilk Türk devletleri içerisinde en geniş sınırlara ulaşmıştır.
2. Çin’le mücadele sonunda İpek Yolu alınmış ve Çin vergiye bağlanmıştır.
3. Türklere ait ilk alfabe olan 38 harfli Göktürk alfabesi hazırlanmıştır.
4. Türklere ait ilk edebi ve tarihi yazılı belge olan Orhun Anıtları diktirilmiştir. (Tonyukuk 725, Kültigin 732, Bilgi Kağan 735)
Başarılı devlet adamlarının ölümü sonrasında II. Göktürkler Karluk, Yağma, Çiğil boylarının saldırılarıyla 745 yılında yıkılmıştır.
Uyarı: Göktürklerin;
– Türk ismini devlet adı olarak kullanan ilk Türk Devleti olmaları
– Bağımsızlık mücadelesi sonrasında kurulmaları
– Türkleri tek çatıda birleştirmeleri
– Kendi alfabelerini yapmaları
– Türklere ait ilk yazılı eserleri vermeleri
– Türkler arasında millet ve devlet olma bilincini en üst seviyeye çıkarmaları
devletin milliyetçi olduğunu gösterir.
Çoook teşekkürler. Mükemmel ötesi olmuş.