1. Çin hakimiyetine giren Batı Göktürk Türkleri bağımsızlık yolunda bir çok isyan çıkarmışlar ancak bu isyanlar her defasında kanlı bir şekilde Çinliler tarafından bastırılmıştır.

2. Daha sonra 38 arkadaşıyla Çin sarayını basan Kürşat isyanı da başarılı olmamış ama bağımsızlığa olan inancın daha da artmasında etkili olmuştur.

3. 681 yılında Kutluk Kağan önderliğinde başlatılan ayaklanma ise başarıya ulaşmış ve Ötüken merkezli Kutluk Devleti kurulmuştur.

Uyarı: Kutluk Kağan’a Türkleri tekrar topladığı için ilteriş yani devlet kuran unvanı verilmiştir. Kutluk Devleti Çin esaretine karşı mücadele vererek bağımsızlığını sağlayan ilk Türk devletidir.

KUTLUK (İLTERİŞ) KAĞAN DÖNEMİ

Vezir Tonyukuk’un yardımı ile devleti teşkilatlandıran Kutluk Kağan ayrıca Çinlileri baskı altında tutmak ve Türklerin yiyecek gereksinimlerini karşılamak amacıyla Çin üzerine 46 sefer düzenlemiştir.

KAPKAN KAĞAN DÖNEMİ (692–716)

1. Kutluk Kağan’ın ölümü üzerine oğulları Bilge Kağan ve Kültigin küçük olduğu için devletin ba­ şına geçen Kapkan Kağan Çin’e karşı başarılı savaşlar yaparak Çin’i tehlike olmaktan çıkarmıştır.
2. Kapkan Kağan’ın ülke yönetiminde sertliğe baş­ vurması isyanlara neden olmuş ve çıkan isyan sonrasında ölmüştür.

BİLGE KAĞAN DÖNEMİ (716 – 734)

Ülkeyi kardeşi Kültigin ve vezirleri Tonyukuk’la birlikte yöneten Bilge Kağan devlete en parlak dönemini yaşatmıştır.
Uyarı: Tonyukuk Türklerdeki ilk vezirdir.

Bu dönemde;

1. Orta Asya Türk siyasi birliği Hunlardan sonra ikinci kez sağlanmış ve devlet ilk Türk devletleri içerisinde en geniş sınırlara ulaşmıştır.
2. Çin’le mücadele sonunda İpek Yolu alınmış ve Çin vergiye bağlanmıştır.
3. Türklere ait ilk alfabe olan 38 harfli Göktürk alfabesi hazırlanmıştır.
4. Türklere ait ilk edebi ve tarihi yazılı belge olan Orhun Anıtları diktirilmiştir. (Tonyukuk 725, Kültigin 732, Bilgi Kağan 735)

Başarılı devlet adamlarının ölümü sonrasında II. Göktürkler Karluk, Yağma, Çiğil boylarının saldırılarıyla 745 yılında yıkılmıştır.

Uyarı: Göktürklerin;
– Türk ismini devlet adı olarak kullanan ilk Türk Devleti olmaları
– Bağımsızlık mücadelesi sonrasında kurulmaları
– Türkleri tek çatıda birleştirmeleri
– Kendi alfabelerini yapmaları
– Türklere ait ilk yazılı eserleri vermeleri
– Türkler arasında millet ve devlet olma bilincini en üst seviyeye çıkarmaları
devletin milliyetçi olduğunu gösterir.

Göktürk Devleti hakkında bilgi almak için buraya tıklayın.

Çözümlü Test Soruları

1. II. Göktürk Devleti (Kutluk Devleti) hangi Türk hükümdarı tarafından kurulmuştur?
A) Bilge Kağan
B) Kültigin
C) Kutluk Kağan (İlteriş Kağan)
D) Bumin Kağan

Çözüm:
II. Göktürk Devleti, 681 yılında Kutluk Kağan (İlteriş Kağan) tarafından kurulmuştur.

Cevap: C

---

2. II. Göktürk Devleti’nin en parlak dönemi hangi kağanlar zamanında yaşanmıştır?
A) Kapgan Kağan ve Bilge Kağan
B) Bumin Kağan ve İstemi Yabgu
C) Kutluk Kağan ve Tonyukuk
D) Kültigin ve Moyun Çor

Çözüm:
Bilge Kağan ve kardeşi Kültigin, devletin en güçlü dönemini yaşatmışlardır. Tonyukuk ise önemli bir devlet adamıdır.

Cevap: A

---

3. II. Göktürk Devleti’nin yıkılmasında aşağıdaki hangi faktör etkili olmuştur?
A) Çin’in baskıları ve iç karışıklıklar
B) Moğol istilası
C) İslam ordularının saldırıları
D) Bizans ile yapılan savaşlar

Çözüm:
Çin’in kışkırtmaları ve devlet içindeki taht kavgaları, II. Göktürk Devleti’nin zayıflayarak yıkılmasına yol açmıştır.

Cevap: A

---

4. Orhun Yazıtları hangi II. Göktürk hükümdarları döneminde dikilmiştir?
A) Kutluk Kağan
B) Bilge Kağan ve Kültigin
C) Kapgan Kağan
D) Tonyukuk

Çözüm:
Orhun Yazıtları, Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk adına dikilmiştir. Bu yazıtlar Türk tarihinin ilk yazılı belgeleridir.

Cevap: B

---

5. II. Göktürk Devleti’nin en önemli veziri ve stratejisti kimdir?
A) Kültigin
B) Tonyukuk
C) Bilge Kağan
D) Bumin Kağan

Çözüm:
Tonyukuk, hem askeri hem siyasi alandaki başarılarıyla II. Göktürk Devleti’nin yükselişinde kritik rol oynamıştır.

Cevap: B

---

6. II. Göktürk Devleti yıkıldıktan sonra hangi Türk devleti kurulmuştur?
A) Uygur Devleti
B) Avarlar
C) Hazar Devleti
D) Karahanlılar

Çözüm:
745 yılında II. Göktürk Devleti’nin yıkılmasından sonra Uygur Devleti kurulmuştur.

Cevap: A