Yeryüzünde Sıcaklığın Dağılışı ve İzotermler
Yeryüzünde sıcaklığın eşit dağılmadığını, günün saatine, Yerin şekline ve mevsimlere göre farklılaştığını gördük. Sıcaklığı yeryüzünde incelemek için çizilmiş sıcaklık haritalarına izoterm haritaları denir.
İzoterm, eşit sıcaklıktaki noktaların birleştirilmesiyle elde edilen sıcaklık eğrileridir. İzoterm haritaları; gerçek sıcaklıklara göre ve deniz düzeyine indirgenmiş sıcaklıklara göre çizilir.
Gerçek sıcaklıklara göre çizilmiş Dünya izoterm haritalarında sıcaklığın yorumlanmasında enlem, karasallık, yükselti ve okyanus akıntıları etkili faktörlerdir. Ancak Dünya izotermlerinde genellikle yükseltiler deniz düzeyine indirgenmiş ve haritalarında yükselti yok sayılır, sıcaklık üzerinde etkili olan diğer etkenler de yorumlanır.
Peki, bir yerin gerçek sıcaklığını deniz seviyesine nasıl indireceğiz? Bu zor bir konu olmasa gerek. Yerden yükseldikçe nasıl ki her 100 m’de sıcaklık 0,5oC, 200 m’de 1 oC azalıyor. O hâlde dağın tepesindeki bir gerçek sıcaklığı deniz seviyesine indirgenirken dağın yükseltisi 200 m’ye bölünür. Çıkan sayı gerçek sıcaklığa eklenir ve indirgenmiş sıcaklık elde edilir.
İzoterm Haritaları Nasıl Yorumlanır?
Bir izoterm haritası verilmiş ve yorumlanması istenmiş ise önce gerçek izoterm mi yoksa indirgenmiş izoterm haritası olup olmadığına bakılır. Şayet bu noktada bir açıklama yoksa iki harita türü de dikkate alınmaz, genel yorumlar yapılır.
Dünya İzoterm Haritalarının Yorumları
1. Dünya Yıllık Ortalama İzoterm Haritası
- En sıcak yerler Kuzey Yarım Küre’de Kuzey Afrika ve Hindistan’da görülür. (30 oC’den fazla)
- Güney Yarım Küre’de kıtaların batı kıyılarında soğuk su akıntılarının etkisi vardır.
- Haritada en düşük sıcaklıklar Asya’nın ve Kanada’nın kuzeyindedir.
- En yüksek ile en düşük sıcaklıklar arasındaki fark 40 oC’den fazladır.
2. Dünya Ocak Ayı izoterm Haritası
- En yüksek sıcaklıklar Oğlak Dönencesi çevresindeki çöl bölgeleridir. (30 oC’den fazla)
- Avrupa’nın batı kıyılarının Kanada’nın doğu kıyılarından sıcak olmasında okyanus akıntıları etkilidir.
- Ocak ayında en soğuk yer Sibirya’nın kuzeyindedir.
- Güney Yarım Küre’de Afrika ve Güney Amerika’nın batısında soğuk su akıntılarının etkisi belirgindir.
- En yüksek sıcaklık ile en düşük sıcaklık arasındaki farklar 70 Co’yi geçer.
3. Dünya Temmuz Ayı İzoterm Haritası
- En yüksek sıcaklıklar Kuzey Yarım Küre’de özellikle Kuzey Afrika ve Asya’da görülür. (30 oC’den fazla)
- Kuzey Yarım Küre’de sıcaklık ortalaması Güney Yarım Küre’den fazladır.
- Güney Yarım Küre’de izotermler enleme daha uygun uzanır.
- Kuzey Yarım Küre’de yüksek sıcaklık adacıkları vardır.
- Kuzey Amerika kıyılarında soğuk su akıntılarının etkisi belirgindir.
4. Dünya Yıllık Sıcaklık Farkı (Karasallık) Haritası
- Genel olarak Ekvator çevresinde sıcaklık farkları 10 oC’den azdır.
- Kara içlerinde sıcaklık farkları kıyılardan fazladır.
- Yıllık sıcaklık farkının en çok olduğu yerler Kuzey Kutbu’na yakın kara içleridir.
- Batı Avrupa kıyılarındaki sıcak su akıntısı sıcaklık farkını azaltmıştır.
