OLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN METİNLER
Roman
Roman türünde, Batılı anlamda ilk başarılı örnekler verilmiştir.
Psikolojik gerçekçiliğe uygun roman yazılmış; psikolojik roman türünün ilk örneği Servetifünun döneminde yazılmıştır.
Romanlarda“realizm” ve “natüralizm” akımlarının etkisi vardır. Romanlarda gerçekçi ve gözlemci bir anlatım vardır.
Romanlarda determinizm (gerekircilik) açıkça bir yazgı olarak işlenmiştir. Determinizm kuralına göre kahramanların davranışları belirlenmiştir: Semiha Hanım — Neyyir (Kırık Hayatlar), Firdevs Hanım — Bihter (Aşk-ı Memnu).
Romanlarda, memleket sorunları ve toplumsal konular işlenmemiştir.
Anne ve babanın özellikleri, huyları, alışkanlıkları miras olarak çocuklarına geçer.
Romanlarda, aydın kesimin yaşamı, aşk, kötümserlik ve kaçış temaları işlenmiştir.
Romanlarda olaylar İstanbul’da geçer. Yazarlar, seçkin (jakoben) bir çevrenin hikâyesini anlatmışlardır, böylece bir “salon edebiyatı” meydana getirmişlerdir.
Olaylar, Batılı tarzda yetiştirilmiş insanlar ile Batılılaşmaya çalışan çevrelerde geçer. Taksim, Şişli, Adalar, Nişantaşı, Beyoğlu, Boğaziçi semtleri mekân olarak kullanılmıştır.
Tasvir ve betimlemeye önem verilmiş, yazarlar, anlatımda kişiliğini gizlemiştir.
Romanlar teknik bakımdan güçlüdür. Tanzimat romanında olduğu gibi olayın akışı kesilerek bilgi verilmemiştir.
Şiirde olduğu gibi romanlarda da ağır ve süslü bir dil kullanılmıştır. Cümle yapısında değişikliklere gidilmiş, Fransızcanın söz dizimi, eksiltili ve devrik cümleler ve yüklemlerde değişik zamanlar kullanılmıştır.
Hikâye
Tanzimat Dönemi’nin uzun hikâyesi terk edilip “kısa hikâye” benimsenır.
Batılı tarza uygun hikâyeler yazılır.
Realizm akımının etkisiyle hayal ikinci sıraya atılmıştır.
Bazı hikâyelerde, Maupassant kurgulama tekniği belirgin bir biçimde kullanılmıştır.
Hikâyelerde, belli oranda orta halli ve yoksul insanlar konu edinir, İstanbul dışına çıkılmış, az da olsa Anadolu anlatılmıştır.
Hikâyelerde sanatçı ruhlu, piyano çalan, yabancı dil bilen aristokrat kadın tipleri, mürebbiye, dadı, mirasyedi, çapkın tipler görülür.
Servetifünun yazarları romantik aşk, kadın, evlilik, tabiat, yalnızlık, karamsarlık, ümitsizlik, evlat sevgisi, merhamet gibi bireysel ağırlıklı konuları işlemişler; toplumsal konuları ele almamışlardır.
Dil, süslü ve sanatlıdır ancak hikâyelerde kullanılan dil romanlara göre daha. sadedir.
Tiyatro
Servetifünun Dönemi’nde tiyatro alanında önemli bir gelişme olmamıştır.
Servetifünun edebiyatının edebî türlerde en zayıf oldukları alan tiyatrodur.
Hüseyin Suat Yalçın, Halit Ziya Uşaklıgil, Mehmet Rauf, Saffeti Ziya, Cenap Şahabettin, Faik Ali Ozansoy ve Ali Ekrem Bolayır tiyatro türünde eser vermişlerdir.
Tiyatro türüyle en çok ilgilenen Servetifünun sanatçısı Hüseyin Suat Yalçın’dır, adaptasyon ve telif olmak üzere 22 esere imza atmıştır.
Servetifünun tiyatrosu Tanzimat tiyatrosunun geçiş dönemi acemiliklerinden kurtulamamıştır.
