Kategoriler: 12. Sınıf İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük, 20. Yüzyıl Başlarında Osmanlı Devleti ve Dünya 12. Sınıf, Tarih

Mondros Ateşkes Anlaşması’nın Maddeleri ve Uygulanması

  • İtilaf Devletleri, Bulgarlarla ateşkes anlaşması yaptıktan sonra İstanbul ve Boğazlar bölgesi üzerine yönelmişlerdi. İttihat ve Terakki Partisi bu gelişmeler üzerine 8 Ekim 1918’de hükümetten çekildi. 14 Ekim 1915’de Ahmet İzzet Paşa yeni hükümet kurdu ve ilk iş olarak Kutülamare Savaşı’nda esir alınan İngiliz generali Townshend aracılığıyla İtilaf Devletleri’nden ateşkes isteğinde bulundu.
  • Bunun üzerine Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda, Osmanlı Devleti ile İtilaf Devletleri temsilcileri arasında ateşkes görüşmeleri yapıldı. Osmanlı Devleti’ni Bahriye Nazırı (Deniz Bakanı) Rauf (Orbay) Bey, İtilaf Devletleri’ni ise İngiliz Amirali Calthorpe (Kaltorp) temsil etti. Görüşmeler sonunda Mondros Ateşkes Anlaşması imzalandı (30 Ekim 1918).

Osmanlı Devleti için çok ağır koşullar taşıyan bu antlaşmaya göre;

  • Çanakkale ve İstanbul Boğazları açılacak ve bu yerlerdeki istihkamlar, İtilaf Devletleri’nce işgal edilecekti. (Osmanlı Devleti’nin siyasi varlığı ve İstanbul, tehdit altına girmiştir.)
  • Osmanlı ordusu terhis edilecek, orduya ait silahlar, cephane, donatım ve taşıtlar İtilaf Devletleri’nin emrine verilecekti. (Osmanlı Devleti, askerî yönden savunmasız duruma getirilmiş, Anlaşma Devletleri’nin işgallerini kolaylaştırmıştır.)
  • Toros Tünelleri, İtilaf Devletleri tarafından işgal edilecekti.
  • Bütün haberleşme, ulaşım araç ve gereçleri, İtilaf Devletleri denetimi altında bulundurulacaktı (Anlaşma devletleri bununla kendilerine karşı yapılabilecek hareketleri zamanında öğrenmeyi ve direnişleri bastırmayı amaçlamışlardır.)
  • İtilaf Devletleri, kendi güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal edebilecekti. (7. madde) (Anlaşma Devletleri işgallerini bu maddeye dayandırmışlar ve Wilson İlkeleri’ne de ters düşmekten kurtulmuşlardır.)
  • Trablus ve Bingazi’deki bütün Türk subayları, en yakın İtalyan garnizonuna; Hicaz, Yemen ve Irak’ta bulunan, askerî birlikler ise İtilaf Devletleri’ne teslim olacaklardı.
  • Doğu Anadolu’daki altı ilde (Sivas, Erzurum, Bitlis, Van, Diyarbakır, Elazığ) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri, bu illerin herhangi bir bölümünü işgal edebilecekti (24. madde). (Anlaşma Devletleri bu illeri kapsayan bölgede bir Ermeni Devleti kurmayı amaçlamaktadırlar.)
  • İtilaf Devletleri’nin bütün esirleri ile Ermeni esirleri, şartsız olarak İstanbul’da teslim edilecekti.
  • Osmanlı demir yollarından İtilaf Devletleri yararlanacaklar ve Osmanlı ticaret gemileri İtilaflar’ın hizmetinde bulundurulacaktı.
  • İran içlerinde ve Kafkasya’da bulunan Osmanlı kuvvetleri, işgal ettikleri yerlerden geri çekilecekti.

Mondros Ateşkes Anlaşması’na Yönelik Tepkiler

Yeni Bir Dünya Hayali (Wilson İlkeleri)

  • ABD Başkanı Woodrow Wilson 8 Ocak 1918 tarihinde Amerika Kongresi’nde yaptığı konuşmada, I. Dünya Savaşı’nın bir an önce sona ermesi için 14 maddelik bir bildiri yayımladı.
  • Wilson İlkeleri’nin özü şöyleydi: Savaşın sonunda galip devletler, savaşı kaybeden devletlerden toprak almayacaklar ve yenilen devletler tazminat ödemeyeceklerdi. Devletlerin siyasi bağımsızlıklarını, toprak bütünlüklerini garanti altına almak amacıyla Cemiyeti Akvam (Milletler Cemiyeti) kurulacak, devletler arası gizli antlaşmalara son verilecekti.
  • Osmanlı topraklarında Türklerin çoğunlukla oldukları yerlerde egemenlikleri tanınacaktı. Türk olmayan milletlere de kendi kendilerini yönetme hakkı verilecekti; Boğazlar uluslararası kontrol altında tutulacaktı.

Barışa Son Veren Barış (Paris Barış Konferansı)

  • İtilaf Devletleri, yenilen devletlere imzalatacakları barış antlaşmalarının taslaklarını hazırlamak için Paris Konferansı’nda bir araya geldiler (18 Ocak 1919). İtilaf Devletleri’ne üye 32 devletin temsilcilerinin katıldığı konferansta Wilson İlkeleri göz ardı edilerek, yenik devletlere çok ağır koşullar taşıyan antlaşma taslakları hazırlandı. Konferansta ilk hedef Almanya’nın bir daha kendilerine karşı koyamayacak bir hâle getirilmesi idi.
  • Uluslararası barışın korunması için Milletler Cemiyeti’nin kurulması kararlaştırıldı.
  • İngiltere ve Fransa, Wilson İlkeleri’ne ters düşmemek için savaş tazminatı yerine savaş onarımı; sömürgeciliğin yerine manda ve himaye sistemini ortaya attılar. Sömürgecilik, manda ve himaye yönetimine dönüşmeye başladı.
  • Konferansta, Osmanlı Devleti’nin nasıl parçalanacağı konusu da ele alındı. Yunanlılar, konferansa başvurarak İstanbul hariç, bütün Trakya’yı ve Batı Anadolu’nun bir kısmını, On İki Ada’yı, Kıbrıs, Rodos ve Bozcaada’yı istedi. Bu durum, daha önce “Batı Anadolu” sözü verilen İtalyanların tepkisine neden oldu. Bu durum Anlaşma Devletleri arasında ilk ayrılıkların çıkmasına neden olmuştur. İngiltere, İtalya’nın güçlenmesini ve sömürge yolları üzerindeki bölgeleri ele geçirmesini istemediğinden Yunanlılara destek olmuştur.

İzmir’in İşgali

  • Yunanistan, Paris Barış Konferansı’nın İzmirin Yunanlılar tarafından işgal edilmesine ilişkin kararını uygulamak için hemen harekete geçti. Bu sırada İngiltere’nin başını çektiği İtilaf Devletleri’ne ait bir donanma, Yunanlılara destek vermek amacıyla İzmir’e geldi (13 Mayıs 1919).
  • 15 Mayıs 1919 günü Yunanlılar, İtilaf Devletleri donanmasının koruması altında İzmir’e çıktılar. Yunan kuvvetlerini başta Rumlar olmak üzere azınlıklar, coşkulu gösterilene karşıladılar.
  • İzmir’in bu haksız işgali karşısında İstanbul Hükümeti, gerekli tepkiyi gösteremedi. Aksine valiye, işgale karşı konulmaması yönünde talimat verdi.
  • İzmir’in işgali Anadolu’nun değişik yerlerinde yapılan mitinglerle protesto edilmiş, Batl Anadolu’da Yunanlılara karşı silahlı direniş başlamıştır.

Kuvayımilliye Hareketi

  • Mondros Ateşkes Anlaşması’nın uygulanmaya konulmasıyla Türk ordusu terhis edilmiş ve İtilaf Devletleri, Anadolu’nun çeşitli yerlerini işgal etmeye başlamışlardı. Osmanlı Hükümeti, galip devletlerin baskısı altında olduğundan, işgallere karşı gereken tepkiyi gösteremedi. Hatta İstanbul Hükümetinin başında bulunan Damat Ferit Paşa, işgallere seyirci kalmanın yanı sıra halktan tepki göstermemelerini istemekteydi. Buna karşılık işgal edilen yerlerdeki halk, işgallere karşı direnişe geçti. Türk milletinin işgallere karşı oluşturduğu teşkilata Kuvayımilliye adı verildi. Kuvayımilliye ilk kez Batı Anadolu’da Yunan işgaline karşı kurulmuştur.
  • İşgallere karşı ilk silahlı direniş 19 Aralık 1918’de güneyde Fransız işgaline karşı Hatay Dörtyol’da başladı. İkinci direniş hareketi ise İzmirin işgalinden sonra Ege Bölgesi’nde başladı.
  • Kuvayımillliye birlikleri oluşturdukları savunma hatları ile düşmanın rahatça ilerlemesini engellemişler, ayaklanmaları bastırmışlardır. Ayrıca TBMM’nin otoritesine ortam hazırlamışlar ve düzenli ordu kuruluncaya kadar TBMM’ye zaman kazandırmışlardır. Kuvayımilliye birlikleri, düzenli ordunun kurulması ile dağıtılmış, ancak Kuvayımilliye ruhu, Millî Mücadele’nin sonuna kadar yaşamıştır.

I. Dünya Savaşı’nın Sonunda İmzalanan Antlaşmalar

Versay Antlaşması (28 Haziran 1919)

  • Almanya ve İtilaf Devletleri arasında imzalandı.
  • Alsas — Loren Bölgesi Fransa’ya verildi.
  • Almanya’nın elindeki sömürgeler İtilaflar arasında paylaştırıldı.
  • Almanya’ya ekonomik, siyasal ve askerî kısıtlamalar getirildi.

Saint Germen (Sen Jermen) Antlaşması 10 Eylül 1919)

  • Avusturya ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı.
  • Avusturya – Macaristan İmparatorluğu parçalandı.
  • Macaristan ayrı bir devlet hâline geldi.
  • Yeni kurulan Polonya’ya toprak verildi.
  • Ekonomik, siyasi, askeri alanda kısıtlamalar getirildi.

Neuilly (Nöyyi) Antlaşması (27 Kasım 1919)

  • Bulgaristan ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı.
  • Makedonya toprakları Yugoslavya’ya verildi.
  • Batı Trakya Yunanistan’a bırakıldı.
  • Siyasi, askerî ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.

Trianon Antlaşması (4 Haziran 1920)

  • 0 Macaristan ile İtilaf Devletleri arasında imzalandı.
  • Macaristan topraklarının büyük bölümü Çekoslovakya, Romanya ve Yugoslavya’ya verildi.
  • Siyasi, askerî ve ekonomik kısıtlamalar getirildi.



] }


Liselere Giriş Sınavı (LGS)
5 Haziran 2022 Pazar

Temel Yeterlilik Sınavı (TYT)
18 Haziran 2022 Cumartesi

Alan Yeterlilik Sınavı (AYT)
19 Haziran 2022 Pazar