Kafiye düzenleri (örgüleri) şunlardır:
a) Düz Kafiye
Kafiye düzeni bakımından divan şiirindeki mesnevi nazım şeklinin benzeridir.
Yani, her beyit kendi arasında kafiyelidir: aabb.
“aabbcc…” şeklinde kafiyelenen şiirlerin kafiye örgüsü “mesnevi tipi kafiye” sayılır.
Ellerim takılırken rüzgârların saçına a
Asıldı arabamız bir dağın yamacına a
Her tarafta yükseklik, her tarafta Issızlık, b
Yalnız arabacının dudağında bir ıslık! b
b) Çapraz Kafiye
abah şeklindeki dört dizeli bentlerle kurulur, dörtlük sayısı sınırlı değildir.
Her dörtlüğün birinci ile üçüncü ve ikinci ile dördüncü dizeleri kafiyeli olur. Dörtlük sayısı sınırlı değildir. Uyak düzeni şöyledir: abab — cdcd — efef … “Çaprazlama” olarak da adlandırılır.
Elimi beş yerinden dağladı beş parmağın, a
Bağrımda da yanmadık bir yer bırakmadan git b
Bir yerin göçtüğünü, çöktüğünü bir dağın, a
Görmemek istiyorsan ardına bakmadan git! b
c) Sarma (Sarmal) Kafiye
abba şeklindeki dört dizeli bentlerle kurulur, dörtlük sayısı sınırlı değildir.
Her dörtlüğün birinci ve dördüncü, ikinci ve üçüncü dizeleri kendi aralarında kafiyelidir.
Uyak düzeni şöyle olur: abba — cddc — effe…
Biliyorum gölgede senin uyuduğunu a
Bir deniz mağarası kadar kuytu ve serin b
Hazların âleminde yumulmuş kirpiklerin b
Yüzünde bir tebessüm bu ağır öğle sonu. a
d) Örüşük Kafiye
Örüşük kafiye, “terzarima” nazım biçiminin uyak düzenidir.
Örüşük kafiye, üç dizeli bentlerden oluşur, en sonda tek bir dize bulunur.
Uyak düzeni şöyledir: aba — bcb — cdc — ded… e.
Türk edebiyatında az kullanılmıştır.
e) Mani Tipi Kafiye
Maniler, tek dörtlükten oluşur.
Kafiye düzeni şöyledir: aaxa…
f) Koşma Tipi Kafiye
Şiirin kafiye düzeni halk şiirindeki koşmanın aynısıdır.
On birli hece ölçüsünün genellikle 6 + 5 ve 4 + 4 + 3 duraklı biçimleri kullanılır.
Kafiye düzeni şöyledir: abcb, dddb, eeeb…
