İç kuvvetler, yer kabuğunun içindeki enerji birikimlerinden kaynaklanan ve yeryüzünün şekillenmesinde büyük rol oynayan doğal süreçlerdir. Depremler, volkanizma, orojenez (dağ oluşumu) ve epirojenez (kıta oluşumu) gibi süreçler iç kuvvetler kapsamında değerlendirilir. Bu kuvvetler, yer kabuğunun iç kısmında oluşan basınçlar sonucunda ortaya çıkar ve dünyanın jeolojik yapısını, dağların, fay hatlarının ve volkanların oluşumunu etkiler. İç kuvvetlerin etkisiyle dünya sürekli bir değişim geçirir ve bu değişimler coğrafyanın en temel konularından biridir. Bu süreçleri anlamak, doğa olaylarını ve dünyanın oluşumunu kavramamızı sağlar.
10. Sınıf İç Kuvvetler Ders Notu
10. Sınıf İç Kuvvetler Testleri
İç Kuvvetler Test 1 Çöz
İç Kuvvetler Test 2 Çöz
İç Kuvvetler Test 3 Çöz
Çözümlü Örnek Test Soruları
Soru 1:
Bir dağ oluşum süreci olan orojenez, levha tektoniği ile yakından ilişkilidir. İki kıta levhasının çarpışması sonucu oluşan dağ sıraları, iç kuvvetlerin yeryüzü şekillerine etkisinin en büyük örneklerinden biridir. Bu süreçte sıkışan tortul tabakaların kıvrılmasıyla dağlar oluşur.
Bu açıklamaya göre, aşağıdaki dağlardan hangisi orojenez sonucu oluşmuş bir dağdır?
A) Alp Dağları
B) Mauna Loa Volkanı
C) Kilimanjaro Dağı
D) Etna Yanardağı
E) Büyük Rift Vadisi
Çözüm:
Alp Dağları, orojenez (dağ oluşumu) süreci ile oluşmuş olup, iki kıta levhasının çarpışması sonucu meydana gelen sıkışmayla kıvrılmalar sonucu oluşmuştur. Diğer seçeneklerdeki dağlar volkanizma ile ilgili olup, orojenez ile oluşmamıştır.
Doğru cevap: A) Alp Dağları
Soru 2:
Epirojenez, iç kuvvetler etkisiyle kıtaların geniş alanlar halinde yükselmesi ya da alçalması sürecidir. Bu süreçte kıtaların yükselmesi sonucunda deniz seviyesinde azalma meydana gelirken, alçalma sonucunda deniz seviyesi artabilir. Örneğin, İskandinav Yarımadası bu süreç sonucunda hala yavaşça yükselmektedir.
Bu bilgilere göre epirojenez sürecinde hangi yer şekli değişikliği gözlenebilir?
A) Dağların oluşumu
B) Kıta bloklarının geniş alanlar halinde yükselmesi
C) Fay hatlarının kırılması
D) Volkanik adaların ortaya çıkması
E) Nehir yataklarının genişlemesi
Çözüm:
Epirojenez, kıtaların geniş alanlar halinde yükselmesi veya alçalması ile ilgilidir. Bu süreçte kıta bloklarının yükselmesi veya deniz seviyesindeki değişiklikler gözlemlenir.
Doğru cevap: B) Kıta bloklarının geniş alanlar halinde yükselmesi
Soru 3:
Volkanizma, iç kuvvetlerin etkisiyle yer kabuğunun derinliklerinden gelen eriyik maddelerin, gazların ve buharların yeryüzüne çıkması olayıdır. Bu süreçte lavlar, yer kabuğuna çıkıp soğuyarak volkanik dağları oluşturur. Dünyada aktif volkanların büyük kısmı Pasifik Ateş Çemberi olarak bilinen bölgede toplanmıştır.
Bu bilgiye göre, aşağıdakilerden hangisi volkanizmanın etkisiyle oluşmuş bir yer şeklidir?
A) Alp Dağları
B) Himalaya Dağları
C) Büyük Okyanus’taki Hawaii Adaları
D) And Dağları
E) Karadeniz Kıyıları
Çözüm:
Hawaii Adaları, volkanik faaliyetler sonucunda lavların yer yüzeyine çıkıp soğumasıyla oluşmuş adalardır. Diğer seçeneklerdeki yer şekilleri orojenez ve diğer süreçlerle ilgilidir.
Doğru cevap: C) Büyük Okyanus’taki Hawaii Adaları
Soru 4:
Depremler, yer kabuğundaki fay hatlarında biriken enerjinin ani bir şekilde serbest kalmasıyla oluşur. İç kuvvetler etkisiyle oluşan bu enerji, büyük sarsıntılara neden olur ve yer şekillerinde değişiklikler meydana getirir. Türkiye, aktif fay hatları üzerinde bulunduğu için sık sık depremlerle karşı karşıya kalmaktadır.
Aşağıdakilerden hangisi, depremlerin oluşmasına neden olan iç kuvvetlerin bir sonucudur?
A) Nehirlerin taşması
B) Fay hatlarının kırılması
C) Erozyon sonucu toprak kayması
D) Volkanların patlaması
E) Çöllerin genişlemesi
Çözüm:
Depremler, fay hatlarında biriken enerjinin aniden serbest kalmasıyla oluşur. Bu olay, iç kuvvetlerin bir sonucu olarak meydana gelir. Fay hatlarının kırılması, depremlerin temel nedenidir.
Doğru cevap: B) Fay hatlarının kırılması
Soru 5:
İç kuvvetler arasında yer alan volkanik hareketler, bazen denizaltı volkanlarının patlaması sonucunda yeni kara parçalarının oluşmasına neden olabilir. Örneğin, İzlanda’da bulunan birçok ada, denizaltı volkanik patlamalarla oluşmuştur.
Bu bilgiye dayanarak, aşağıdakilerden hangisi volkanik patlamalar sonucu oluşmuş bir kara parçasıdır?
A) Grönland Adası
B) İzlanda Adası
C) Madagaskar
D) Hindistan
E) Avustralya
Çözüm:
İzlanda Adası, volkanik faaliyetler sonucu oluşmuş bir kara parçasıdır. Diğer seçeneklerdeki kara parçaları volkanik kökenli değildir.
Doğru cevap: B) İzlanda Adası
