HATIRA (ANI)
Bir kimsenin başından geçen, kendi döneminde ortaya çıkan olay ve olguları bilgilerine, gözlem ve izlenimlerine bağlı kalarak anlattığı yazılardır.
Yaşanılmakta olan zaman dilimini değil, yaşanmışı anlatır.
Geçmişi anlattığı için tarihe ışık tutar; yer yer tarihle kesiştiği, zaman zaman da öz yaşam öyküsüyle birleştiği olur.
Hatıra yazarları, hatıralarını yazarken anlattıkları dönemle ilgili yazılı ve yazısız tüm kaynaklardan yararlanırlar, bu kaynaklar yardımıyla belleklerini işletirler.
Hatıra yazılarının işlevi, yazanın kişisel hikâyeleri olmaktan çok, bir döneme ayna tutmak, aydınlatmaktır.
Hatıra yazarı, anlattıkları yüzde yüz belgeleme, kanıtlama gereğini duymaz.
İçtenlik, yapaylıktan kaçınma, hatıra türünün belirleyici özellikleri arasında yer alır.
Hatıralar, bir bilgi, gözlem ve yaşantı birikiminin ürünüdür.
Eski Yunan edebiyatında Ksenefon’un “Anabasis” adlı eseri bu türün ilk örneklerinden sayılır.
Türk edebiyatındaki ilk edebî anı örneği, BaburŞah tarafından yazılan “Babürname” adlı eser kabul edilir. Ebülgazi Bahadır Han’ın “Şecere-i Türk” adlı eseri de anı özelliği taşır.
Edebî yönü ağır basan anılar şunlardır:
- Akif Paşa: Tabsıra
- Ziya Paşa: Defter—i Amal
- Namık Kemal: Magosa Hatıraları
- Muallim Naci: Ömer’in Çocukluğu
- Ahmet İhsan Tokgöz: Matbuat Hatıralarım
- Ahmet Rasim: Falaka, Gecelerim, EşkâI—i Zaman
- Hüseyin Cahit: Siyasal Hatıralar, Edebî Hatıralar (Edebiyat Hatıraları)
- Halit Ziya Uşaklıgil: Kırk Yıl, Saray ve Ötesi, Bir Acı Hikâye
- Ziya Gökalp: Malta Mektupları
- Yahya Kemal Beyatlı: Çocukluğum, Gençliğim ve Edebi Hatıralarım
- Yakup Kadri Karaosmanoğlu: Anamın Kitabı, Zoraki Diplomat, Politikada 45 Yıl
- Refik Halit Karay: Bir Ömür Boyunca
