Bu bölüm, 8. sınıf LGS İnkılap Tarihi dersinin kritik konularından Mondros Ateşkes Antlaşması’nı detaylı bir şekilde ele alacaktır. Birinci Dünya Savaşı’nı Osmanlı Devleti açısından fiilen bitiren bu antlaşmanın önemi, maddeleri ve sonuçları, hazırladığımız kısa ders notu ile pekiştirilecek; ardından LGS formatına uygun, hikayeli ve muhakeme yeteneği gerektiren test sorularıyla bilginiz sınanacaktır.

8. Sınıf Lgs İnkılap Tarihi: Mondros Ateşkes Antlaşması (30 Ekim 1918) Testleri

• 8. Sınıf Lgs Mondros Ateşkes Antlaşması Test 1 Çöz

• 8. Sınıf Lgs Mondros Ateşkes Antlaşması Test 2 Çöz

• 8. Sınıf Lgs Mondros Ateşkes Antlaşması Test 3 Çöz

• 8. Sınıf Lgs Mondros Ateşkes Antlaşması Test 4 Çöz

Birinci Dünya Savaşı’nın sonlarına doğru İttifak Devletleri’nin birbiri ardına savaştan çekilmesi ve ABD Başkanı Wilson’ın yayımladığı barış ilkeleri (Wilson İlkeleri) Osmanlı Devleti’ni de barış arayışına itti. Osmanlı Devleti, ağır kayıplar vermiş, ekonomisi tükenmiş ve son müttefiki Almanya da yenilmek üzereydi. Bu şartlar altında, İttihat ve Terakki Hükümeti istifa etti ve yerine Ahmet İzzet Paşa Hükümeti kuruldu. Yeni hükümet, ateşkes görüşmeleri yapmak üzere Bahriye Nazırı Rauf Orbay’ı görevlendirdi. Görüşmeler, Limni Adası’nın Mondros Limanı’nda, Agamemnon zırhlısında yapıldı. 30 Ekim 1918’de Osmanlı Devleti adına Rauf Orbay ile İtilaf Devletleri adına İngiliz Amiral Calthorpe arasında Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandı.

Önemli Maddeleri:

• Madde 7: İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik yeri işgal edebilecektir. (Bu madde, Anadolu’nun işgaline hukuki zemin hazırlayan en tehlikeli maddedir.)
• Madde 24: Vilayet-i Sitte’de (Altı Doğu İli: Erzurum, Van, Harput (Elazığ), Diyarbakır, Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebilecektir. (Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurma amacı taşır.)
• Boğazlar İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacaktır.
• Osmanlı ordusu terhis edilecek, silah ve cephane İtilaf Devletleri’ne teslim edilecektir.
• Donanma İtilaf Devletleri’nin kontrolüne alınacaktır.
• Demiryolları ve telgraf hatları İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılacaktır.
• Tüneller, köprüler gibi stratejik noktalar İtilaf Devletleri tarafından işgal edilebilecektir.
• İtilaf Devletleri esirleri serbest bırakılırken, Osmanlı esirleri serbest bırakılmayacaktır.

Sonuçları:

• Osmanlı Devleti fiilen sona erdi.
• Anadolu toprakları İtilaf Devletleri tarafından işgale açık hale geldi.
• Türk ordusu dağıtıldığı için işgallere karşı direniş zayıfladı.
• Milli Mücadele’nin gerekçesi ve zemini oluştu. Halk, işgallere karşı Kuva-yi Milliye birliklerini kurarak direnişe geçti.
• Mustafa Kemal, bu antlaşmaya karşı ilk tepkilerden birini göstermiş ve Anadolu’ya geçerek Milli Mücadele’yi başlatmıştır.

Mondros Ateşkes Antlaşması Çözümlü Örnek Test Soruları

1. 1918 yılının sonbaharında, Birinci Dünya Savaşı’nın son demlerinde Osmanlı İmparatorluğu büyük bir çöküşün eşiğindeydi. Cephelerdeki yenilgiler, ekonomik kriz ve müttefiklerin savaştan çekilmesi, İstanbul Hükümeti’ni bir ateşkes arayışına itti. Dönemin Bahriye Nazırı Rauf Orbay, Limni Adası’nda İngiliz Amiral Calthorpe ile masaya oturdu. Saatler süren görüşmelerin ardından 30 Ekim 1918’de imzalanan belge, bir ateşkes antlaşmasından çok, Osmanlı Devleti’nin teslimiyet belgesi niteliğindeydi. Bu belge, Anadolu’nun ve Osmanlı topraklarının kaderini derinden etkileyecekti.Yukarıdaki parçaya göre, Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasında Osmanlı Devleti’ni en çok etkileyen durum aşağıdakilerden hangisidir?

   A) İtilaf Devletleri’nin ekonomik yardım sözü vermesi B) Almanya’nın Osmanlı’ya yaptığı baskı C) Savaşın kaybedilmesi ve müttefiklerin çekilmesi D) Boğazların tamamen Osmanlı kontrolünde kalma garantisi

   Doğru Cevap: C Çözüm: Parçada “Cephelerdeki yenilgiler, ekonomik kriz ve müttefiklerin savaştan çekilmesi, İstanbul Hükümeti’ni bir ateşkes arayışına itti” ifadesi yer almaktadır. Bu durum, savaşın kaybedilmesi ve müttefiklerin çekilmesinin ana etken olduğunu gösterir.

2. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 7. maddesi şöyle der: “İtilaf Devletleri, güvenliklerini tehdit edecek bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik yeri işgal edebilecektir.” Bu madde, antlaşmanın en tehlikeli maddesi olarak kabul edilir çünkü İtilaf Devletleri’ne işgallere hukuki bir kılıf uydurma imkanı sağlamıştır. Nitekim antlaşmadan kısa süre sonra Anadolu’nun birçok stratejik noktası bu maddeye dayanılarak işgal edilmiştir. Bir tarih öğrencisi, bu maddeyi okuduğunda, bunun açıkça bir “açık çek” anlamına geldiğini düşünmüştür.Bu maddenin temel amacı ve İtilaf Devletleri’nin niyetleri hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

   A) Osmanlı toprak bütünlüğünü korumayı amaçlamıştır. B) İtilaf Devletleri’ne Osmanlı iç işlerine karışma ve işgal yetkisi vermiştir. C) Yalnızca Osmanlı’nın güvenliğini sağlamaya yöneliktir. D) Bölgesel karışıklıkları önlemek için alınmış bir tedbirdir.

   Doğru Cevap: B Çözüm: 7. madde, İtilaf Devletleri’ne “güvenliklerini tehdit” bahanesiyle “herhangi bir stratejik yeri işgal etme” yetkisi vererek, Anadolu’nun işgaline zemin hazırlamış ve Osmanlı iç işlerine karışma yetkisi tanımıştır. Dolayısıyla asıl amaç işgal ve denetimdir.

3. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın 24. maddesi, “Vilayet-i Sitte’de (Altı Doğu İli: Erzurum, Van, Harput (Elazığ), Diyarbakır, Sivas, Bitlis) karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri bu illeri işgal edebilecektir” şeklindeydi. Bu madde, Batı Anadolu’dan farklı olarak Doğu Anadolu’daki belirli illeri özellikle hedef almıştır. O dönemde, Ermeni meselesi uluslararası alanda önemli bir gündem maddesiydi ve bazı büyük devletler bölgede bir Ermeni devleti kurulması fikrini desteklemekteydi.
   24. maddenin özel olarak Vilayet-i Sitte’yi hedef almasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

   A) Bölgedeki Türk nüfusunu korumak B) Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmasına zemin hazırlamak C) Osmanlı Devleti’nin Kafkasya ile bağlantısını kesmek D) Bölgedeki doğal kaynakları ele geçirmek

   Doğru Cevap: B Çözüm: Vilayet-i Sitte’nin özellikle vurgulanması ve o dönemdeki Ermeni meselesi göz önüne alındığında, 24. maddenin temel amacı Doğu Anadolu’da bir Ermeni devleti kurulmasına zemin hazırlamaktır.

4. Mondros Ateşkes Antlaşması’nda Osmanlı ordusunun terhis edilmesi, tüm silah ve cephanenin İtilaf Devletleri’ne teslim edilmesi gibi hükümler yer alıyordu. Bu hükümler, Osmanlı Devleti’nin savunma gücünü tamamen ortadan kaldırmayı hedeflemekteydi. Nitekim antlaşmadan kısa süre sonra, işgalci güçlere karşı ciddi bir askeri direniş gösterilememiştir. Ancak, Anadolu’da bu duruma tepki olarak yerel halk tarafından Kuva-yi Milliye adı verilen direniş örgütleri kurulmuştur.Antlaşmadaki orduyla ilgili hükümlerin Osmanlı Devleti üzerindeki etkisi hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

   A) Osmanlı ordusunun modernize edilmesini sağlamıştır. B) İşgallere karşı düzenli ordu direnişini imkansız hale getirmiştir. C) Osmanlı’nın bölgesel çatışmaları çözmesini kolaylaştırmıştır. D) Merkezi yönetimin gücünü artırmıştır.

   Doğru Cevap: B Çözüm: Ordunun terhis edilmesi ve silahların teslim edilmesi, Osmanlı’nın işgallere karşı düzenli bir askeri direniş gösterme imkanını ortadan kaldırmıştır. Bu durum, Kuva-yi Milliye’nin ortaya çıkışının da nedenidir.

5. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasının ardından Anadolu’nun birçok stratejik noktası, İtilaf Devletleri tarafından işgal edilmeye başlandı. İzmir, Adana, Antalya, Samsun ve İstanbul gibi önemli şehirler farklı devletler tarafından işgale uğradı. Bu işgaller karşısında Osmanlı Hükümeti’nin sessiz kalması ve etkisiz duruşu, Anadolu halkında büyük bir hayal kırıklığı ve öfke yarattı. Bu durum, Milli Mücadele’nin ve Kuva-yi Milliye hareketinin filizlenmesine zemin hazırladı.Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanması ve ardından yaşanan işgallerin, Milli Mücadele’nin başlamasındaki rolü hakkında aşağıdakilerden hangisi doğrudur?

   A) İşgaller, Milli Mücadele’nin ortaya çıkışını engellemiştir. B) Antlaşma, halkın işgallere karşı pasif kalmasına neden olmuştur. C) İşgaller ve Hükümetin acizliği, halkı direnişe sevk etmiştir. D) Milli Mücadele, sadece İstanbul Hükümeti’nin desteğiyle başlamıştır.

   Doğru Cevap: C Çözüm: Parçada “Osmanlı Hükümeti’nin sessiz kalması ve etkisiz duruşu, Anadolu halkında büyük bir hayal kırıklığı ve öfke yarattı. Bu durum, Milli Mücadele’nin ve Kuva-yi Milliye hareketinin filizlenmesine zemin hazırladı” denilerek, işgallerin halkı direnişe sevk ettiği vurgulanmaktadır.

6. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın en önemli maddelerinden biri de iletişim ve ulaşım ağlarının (demiryolları, telgraf hatları, tüneller, köprüler vb.) İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılmasıydı. Bu hüküm, İtilaf Devletleri’nin işgal bölgeleri arasındaki iletişimi ve lojistiği kolayca kontrol etmelerini sağladı. Ayrıca, Anadolu’daki olası bir direniş hareketinin haberleşmesini ve örgütlenmesini de zorlaştırdı.Ulaşım ve iletişim hatlarının İtilaf Devletleri’nin denetimine bırakılmasının temel amacı aşağıdakilerden hangisidir?

   A) Osmanlı ekonomisini canlandırmak B) İşgallerin güvenliğini ve lojistiğini sağlamak C) Halkın dış dünyayla bağlantısını güçlendirmek D) Anadolu’daki ticaret yollarını geliştirmek

   Doğru Cevap: B Çözüm: Ulaşım ve iletişim hatlarının kontrolü, işgalci güçlerin kendi askerî hareketlerini ve kontrol alanlarını daha rahat yönetmelerini, yani işgallerin güvenliğini ve lojistiğini sağlamalarını amaçlar.

7. Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında, Mustafa Kemal Paşa Suriye Cephesi’nde Yıldırım Orduları Komutanı olarak görev yapıyordu. Antlaşmanın maddelerini öğrendiğinde, özellikle 7. maddenin potansiyel tehlikesini hemen fark etti ve bu maddenin ülke için büyük bir felaket olacağını dile getirdi. O, antlaşmanın bir ateşkes değil, adeta bir teslimiyet belgesi olduğunu ve Anadolu’nun işgallere açık hale getirildiğini gördü. Bu durum, onun Anadolu’da Milli Mücadele’yi başlatma fikrini daha da güçlendirdi.Mustafa Kemal Paşa’nın Mondros Ateşkes Antlaşması’na yönelik tepkisi, onun hangi özelliğini ön plana çıkarmaktadır?

   A) Uluslararası diplomatik yeteneğini B) İleri görüşlülüğünü ve vatanseverliğini C) Askeri strateji bilgisini D) Barış yanlısı tutumunu

   Doğru Cevap: B Çözüm: Mustafa Kemal’in 7. maddenin tehlikesini “hemen fark etmesi” ve “büyük bir felaket olacağını dile getirmesi”, onun olayları önceden görebilme yeteneğini (ileri görüşlülük) ve vatanın geleceği için duyduğu endişeyi (vatanseverlik) gösterir.

8. Mondros Ateşkes Antlaşması’nda İtilaf Devletleri esirlerinin serbest bırakılması emredilirken, Osmanlı savaş esirlerinin serbest bırakılmasına dair bir madde yer almamaktaydı. Bu madde, antlaşmanın “ateşkes” niteliğinden ziyade, tam bir yenilgiyi ve sömürgeci bir anlayışı yansıttığının en açık göstergelerinden biriydi. Bu durum, Osmanlı’nın uluslararası alanda ne kadar zayıfladığını ve İtilaf Devletleri’nin üstün konumunu net bir şekilde ortaya koymuştur.Osmanlı esirlerinin serbest bırakılmamasına ilişkin hüküm, İtilaf Devletleri’nin hangi amacını yansıtmaktadır?

   A) Savaş suçlularını cezalandırmak B) Askeri üstünlüklerini kalıcı hale getirmek C) Osmanlı Devleti’nin insan gücünü zayıflatmak D) Uluslararası hukuka uygun hareket etmek

   Doğru Cevap: C Çözüm: Savaş esirlerinin serbest bırakılmaması, Osmanlı’nın zaten tükenmiş insan gücünü daha da azaltarak ülkeyi askerî ve ekonomik olarak zayıflatma amacı taşımaktadır. Bu, ilerideki olası direnişleri engellemek için atılmış bir adımdır.

9. Mondros Ateşkes Antlaşması, Birinci Dünya Savaşı’nın Osmanlı Devleti açısından fiilen sona erdiğini gösterse de, aslında yeni bir dönemin, yani işgal ve direniş döneminin başlangıcıydı. Antlaşma maddeleri, Osmanlı topraklarının İtilaf Devletleri tarafından kolayca işgaline olanak tanırken, Osmanlı Hükümeti’nin bu duruma karşı koyacak gücü kalmamıştı. Ancak bu durum, Anadolu’da örgütlenmeye başlayan Milli Mücadele ruhunun ateşlenmesine zemin hazırladı. Bir anlamda, bu antlaşma, Türk milletinin yeniden dirilişine vesile oldu.Mondros Ateşkes Antlaşması’nın, Milli Mücadele açısından taşıdığı önem hakkında aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?

   A) Milli Mücadele’nin başlamasını engellemiştir. B) Milli Mücadele için uygun bir ortam yaratmıştır. C) Milli Mücadele’nin uluslararası destek almasını sağlamıştır. D) Milli Mücadele’nin amacını ortadan kaldırmıştır.

   Doğru Cevap: B Çözüm: Antlaşma sonucunda yaşanan işgaller ve Hükümetin acizliği, halkı direnişe iterek “Milli Mücadele ruhunun ateşlenmesine zemin hazırladı” ifadesi, Milli Mücadele için uygun bir ortam yarattığını göstermektedir.

10. Mondros Ateşkes Antlaşması’nın imzalanmasının ardından İtilaf Devletleri, antlaşma maddelerini kendi çıkarları doğrultusunda yorumlayarak işgallere başladı. İşgal edilen ilk yerlerden biri de Musul oldu. İngilizler, 3 Kasım 1918’de, yani antlaşmadan sadece üç gün sonra, antlaşmanın 7. maddesini bahane ederek Musul’a girdi. Musul’un işgali, sadece askeri bir hareket değil, aynı zamanda bölgenin zengin petrol yatakları üzerindeki hakimiyet mücadelesinin de bir göstergesiydi.Musul’un Mondros Ateşkes Antlaşması’nın hemen ardından işgal edilmesinin temel nedeni aşağıdakilerden hangisidir?

    A) Osmanlı Devleti’nin Musul’da askeri yığınak yapması B) Musul’un stratejik petrol kaynaklarına sahip olması C) Bölgedeki isyanları bastırmak istemeleri D) Osmanlı ordusunun Musul’da direniş göstermesi

    Doğru Cevap: B Çözüm: Parçada açıkça “Musul’un işgali… aynı zamanda bölgenin zengin petrol yatakları üzerindeki hakimiyet mücadelesinin de bir göstergesiydi” ifadesi yer almaktadır. Bu da Musul’un temel işgal nedeninin petrol kaynakları olduğunu gösterir.