Eşeysiz üremede tek bir atadan mitoz yoluyla genetik olarak birbirinin aynı olan döller meydana gelmektedir. Eşeyli üremede ise iki farklı atadan gelen genlerin birleşmesiyle genetik olarak birbirinden farklı döller oluşur. Bu tip üremede ataların her biri farklı genetik yapıda eşey hücrelerine (gamet) sahiptir. Farklı cins iki gametin birleşmesiyle oluşan üreme şekline eşeyli üreme denir.
Eşeyli üreme, mayoz bölünme ve döllenme olmak üzere iki temel olaya dayanır. Mayoz bölünme, eşeyli üreyen canlıların üreme organlarında (dişilerde yumurtalık, erkeklerde testis) görülür. Diploit (2n) kromozomlu üreme ana hücrelerinden mayoz bölünme sonucu haploit (n) kromozomlu gametler meydana gelir. Bu olay “gametogenez” olarak adlandırılır. Döllenme olayında iki haploit kromozom takımı birleşerek diploit durum yeniden oluşturulur. Böylece eşeyli üreyen organizmalarda mayoz ve döllenme birbirini izleyerek türün kromozom sayısının değişmeden kalmasını sağlar.
Hayvan türlerinin çoğu ayrı cinsiyetlidir. Bununla beraber bazı türlerde tek bir birey hem dişi hem de erkek üreme organını içerir. Böyle türlere hermafrodit adı verilir. Hermafroditlik; yassı solucanlarda, halkalı solucanlarda, istiridye ve salyangoz gibi birçok hayvanda görülür. Çiçekli bitkilerin bazıları da hermafrodittir. Bazı türlerde hermafroditler kendilerini dölleme yeteneğine sahiptir. Örneğin parazit bağırsak solucanları, eşleriyle karşılaşma olasılıkları düşük olduğu için kendilerini dölleyebilir. Ancak hermafrodit olan çoğu tür, başka bireylerle döllenmeyi tercih eder. Bu durum kendi kendini döllemeye göre yavrular arasındaki genetik çeşitliliği daha fazla arttırır.
Çiçekli Bitkilerde Eşeyli Üreme
