Ekler (Yapım ve Çekim Ekleri) 5.Sınıf Türkçe

Ek: Sözcüğün köküne ya da gövdesine gelerek ona yeni kavramları karşılatan ya da sözcüğün cümledeki görevini değiştiren birimlere denir. Ekler iki gruba ayrılır.

1. Yapım Ekleri

Eklendikleri sözcüklerin anlamını, yapısını değiştiren eklerdir. Bu eklerin bazıları aynı zamanda sözcüğün türünü de değiştirir. Bu ekler sayesinde sözcükler yeni anlamlar kazanır.

Örnek: Tuz-luk, balık-çı, genç-lik, su-cu

• Kök hâlindeki bir sözcük bir yapım eki aldığında gövde adını alır.
• Gövdelere de yapım ekleri getirilerek yeni sözcükler türetilebilir.
• 

2. Çekim Ekleri

Sözcüğün yalnızca çekimlenmesini sağlayan, sözcüğe cümlede işleyiş kazandıran eklerdir. Çekim ekleri sözcüklerin birbirleriyle ilgi kurup cümle oluşturmasını sağlar. Çekim ekleri cümleden çıkarıldığında geriye bir sözcük yığını kalır.

Örnek: Ablamın elbisesi dolapta.

Bu cümleden renkli yazılmış ekleri çıkardığımızda “abla, elbise, dolap” sözcükleri kalır. Görüldüğü gibi bu ekler sözcüğe yeni bir anlam kazandırmamıştır.

ÖRNEK SORULAR:

Anadolu’nun kucağı(I) efsanelerle doludur. Dilden dile, nineden toruna, taş kabartmadan kâğıda(II) geçen bu efsanelerin zenginliği(III), bu toprakları ayrıcalıklı kılan unsurlardan biridir. Kimisi Köroğlu üzerinedir kimisi bir evliya üzerine. Kimisi Yörük çadırından çıkar kimisi dağlardan(IV) denize iner.

Bu metinde numaralanmış sözcüklerden hangisi aldığı ek nedeniyle yeni bir anlam kazanmıştır?

A) I. B) II. C) III. D)  IV.

Aşağıdaki cümlelerden hangisinde “de” ekini alan sözcüğün anlamı değişmiştir?

A) Sınıfın en gözde öğrencisi bile zayıf almıştı.
B) Annem günde eski arkadaşlarıyla buluşacak.
C) Sende benim bir kalemim kalmıştı.
D) Bugün sizde ders çalışalım mı?

“Türkçe dersini çok severim.” cümlesinin ”se-ver-im” sözcüğündeki altı çizili ek cümlede işi yapan kişiyi belirtmektedir ve sözcüğe yeni bir anlam katmamaktadır.

Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde “-im” eki eklendiği sözcüğün anlamını değiştirmiştir?

A)Okuyayım B) Bakım C) Satarım D) Koşarım

“-da/-de” eki aşağıdaki cümlelerin hangisinde yapım eki olarak kullanılmıştır?

A) Çocuğun gözde oyuncağıydı.
B) Okulda unuttuğu kitaptan ödevi vardı.
C) Halı sahada maç saatini bekliyoruz.
D) Elinde güzel bir roman vardı.