Küresel çevre sorunlarının sınıflandırılması
Sanayi Devrimiyle birlikte doğal kaynak tüketiminin hızla artması, kentleşme, hızlı nüfus artışı ve çeşitli insan faaliyetleri çevre sorunlarına yol açmaktadır. Bu çevre sorunları ve ortaya çıkardığı olumsuzluklar sadece etkinliğin oluştuğu çevrede etkili olurken günümüzde teknolojik gelişmelerle birlikte küresel sorun haline gelmiştir.
Küresel çevre sorunlarının nedenleri
- Küresel çevre sorunları
- Küresel ısınma ve iklim değişimi
- Çarpık kentleşme
- Orman tahribi ve yangınları
- Erozyon ve çölleşme
- Asit yağmurları
- Ozon seyrelmesi
- Bitki ve hayvan türleri tahribi
Çevre sorunlarının küresel boyutta önem kazanması sanayileşme, kentleşme ve hızlı nüfus artışıyla ivme kazanmıştır. Bu insan faaliyetleri sonucunda yeryüzünde toprak, su, nükleer, hava, gürültü ve elektromanyetik kirliliğe yol açmıştır.
Su Kirlenmesi
- Çevre kirliliğinden en çabuk, en kolay ve en çok etkilenen sudur
- Suyun kirlenmesinde evsel ve sanayi atıkları, yanmış yağlar, mazot, fabrikalardan çıkan kimyasal maddeler, zirai ilaçlar, gübreler ve deterjanlar etkilidir.
- Su kirliliği sonucu beyinde ve dolaşım sistemlerinde bozulmalar, böbrek yetmezliği, boğaz enfeksiyonu, kusma, mide kanaması, kramp, şok ve solunum durması gibi hastalıklar ortaya çıkar.
- Sulardaki kurşun; beyin, böbrek, karaciğer, mide, bağırsak sistemi ve kemik iliğindeki hastalıklara neden olur.
- Sulardaki amonyak; boğaz, yemek borusu ve bağırsak sisteminde tahrişlere, kusma, mide ağrıları gibi hastalıklara neden olur.
Toprak Kirlenmesi
Hızlı nüfus artışı plansız kentleşme, nükleer denemeler, savaşlar, zirai ilaçlar toprak kirliliğine neden olmaktadır.
Toprağa karışan deterjanlar, kimyasal gübreler, klorlu veya cıvalı tarım ilaçları, sanayide bırakılan asitler, sönmemiş kireç, amonyak, maden cevherinin işlenmesi sonucu oluşan atıklar, nükleer sızıntılar toprak kirliliğini arttırır.
Toprak Kirliliğinin Sonuçları
- Topraktaki canlılar yaşamsal fonksiyonlarını tam olarak yerine getiremez.
- Tarımda verim azalır.
- Tarımda üretim azalır.
- Çiftçiler olumsuz olarak etkilenir. Bu durum göçe bile neden olabilir.
Hava Kirlenmesi
Hava kirliliği canlıların sağlığını olumsuz yönde etkileyen veya maddi zararlara neden olan yabancı maddelerin normalin üstünde oluşmasıdır. Hava kirliliği havada katı, sıvı ve gaz şeklindeki yabancı maddelerin insan sağlığına, canlı hayatına ve ekolojik dengeye zarar verecek miktar, yoğunluk ve sürede atmosferde bulunmasıdır. İnsanların faaliyetleri sonucu meydana gelen üretim ve tüketim faaliyetleri sırasında ortaya çıkan atıklarla hava tabakası kirlenerek yeryüzündeki canlı hayatı olumsuz etkilenmektedir.
Hava Kirliliğinin Nedenleri
- Isınmadan kaynaklanan hava kirliliği
- Motorlu taşıtlardan kaynaklanan hava kirliliği
- Sanayiden kaynaklanan hava kirliliği
- Fosil yakıtlardan kaynaklı hava kirliliği
- Volkanik püskürmelerden kaynaklı hava kirliliği
Hava Kirliliği Çeşitleri
- Londra Tipi Hava Kirliliği
Fosil yakıtların yakılmasıyla ortaya çıkan kükürtdioksit ve dumanın sisle karışmasıyla ortaya çıkan kirliliktir.
Kentlerin üzerinde yoğun, kirli bir sis tabakası oluşur.
Kükürtdioksit ve sülfirik asit çok bunaltıcı bir etki yapar.
Solunum zorluğu çeken ve kalp hastalıkları için olumsuz etki yapar.
Londra’da 1952 yılında 4000 kişinin ölümüne neden olmuştur.
Ülkemizde İstanbul’da bu tip kirlilik görülür.
- Los Angeles Tipi Hava Kirliliği
Egzoz gazlarının güneş ışığının etkisiyle karbondioksite dönüşmesidir.
Canlı yaşamını ve eşyaları olumsuz etkilemektedir.
Ülkemizde araç trafiğinin yoğun olduğu kıyı şehirlerde bu tip kirliliğe rastlanılmaktadır.
Kalp ve damar hastalıklarına neden olur.
- Radyoaktif Kirlenme
Nükleer enerji santralleri, nükleer silah üreten fabrikalar radyoaktif madde atıkları radyoaktif kirlenmeye neden olur.
Radyoaktif kirlilik hava, su, toprak ve bitkilere zarar verir.
Radyoaktif kirlilik solunum ve beslenme yoluyla canlılara geçer.
Besin zinciri kirliliğin taşınmasında etkilidir.
Tedavisi olanaksız hastalıklara neden olur.
Besin Kirliliği
Besinler fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak kirlenebilmektedir.
Gürültü Kirliliği
Günümüzdeki önemli sorunlardan biridir.
Ulaşım araçları, iş makineleri, yol ve bina yapımı, yağmur, şimşek ve rüzgâr gürültü kirliliğine neden olur.
Gürültü kirliliği desibel (db) yardımıyla ölçülür.
30-90 desibel arası ses uykusuzluğa baş ağrısına, 90-180 desibel arası ses sinir bozukluğuna işitme ve denge kaybına, 180 desibelin üstündeki ses kulak zarı patlamasına neden olur.
