Cemiyetler (Zararlı-Yararlı) 8.Sınıf İnkılap Tarihi

I. Zararlı Cemiyetler:

a. Azınlık Cemiyetleri:

Amaçları

• Anadolu’daki Rum ve Ermeni azınlıklar İtilaf Devletlerinin işgallerinden cesaret bularak Osmanlı’dan toprak almak veya bağımsızlıklarını kazanmak istemişlerdir.

Dayanakları

• Wilson İlkeleri’nde yer alan “Uluslar kendi geleceklerine kendileri karar vermelidir.” maddesini Anadolu’da gerçekleştirdikleri işgale dayanak olarak göstermişlerdir.

Rumların Kurduğu Zararlı Cemiyetler

1. Mavri Mira Cemiyeti
2. Etniki Eterya Cemiyeti
3. Pontus Rum Cemiyeti

Ermenilerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler

• Hınçak ve Taşnak Sütyun Cemiyetleri

b. Türklerin Kurduğu Millî Varlığa Düşman Cemiyetler

Amaçları

• Manda ve himaye altında Osmanlı Devleti’ni bir bütün halinde yaşatmayı, saltanat ve halifeliğin devamlılığını, Anadolu’daki direnişi önlemeyi amaçlamışlardır.

Dayanakları

• İngiltere veya Amerika’nın manda ve himayesine güvenmişlerdir.

1. İngiliz Muhipleri Cemiyeti

• İngiltere himayesi altına girmeyi amaçlamıştır.

2. Wilson Prensipleri Cemiyeti

• Amerika’nın mandater yönetiminden yana olanlar tarafından kurulmuştur.

3. Sulh ve Selameti Osmaniye Fırkası

• Vatanın kurtuluşunun padişah ve halifenin buyruklarına bağlı kalınarak mümkün olacağını savunmuştur.

4. İslam Teali Cemiyeti

• Osmanlı Devleti’ni bir İslam devleti olarak sürdürmeyi amaçlamıştır.

5. Kürt Teali Cemiyeti

• Doğu Anadolu’da bir Kürt devleti kurmayı amaçlayan Müslümanların kurduğu bir cemiyettir.

6. Hürriyet ve İtilaf Fırkası

• 1911 yılında İttihat ve Terakki Cemiyeti’ne karşı kurulmuştur. Mondros Ateşkesi’nden sonra Anadolu’daki Millî Mücadele hareketine karşı muhalefet oluşturmuştur.

II. Yararlı Cemiyetler

Amaçları

• Azınlıkların ve işgalci devletlerin Osmanlı topraklarındaki işgallerini önlemek
• Millî bilinci yaygınlaştırmak
• Bölgelerinin Türklüğünü kanıtlamak ve bölgelerinden Türk göçünü engellemek

Dayanakları

Wilson İlkeleri’nin “Osmanlı sınırları içerisinde Türk çoğunluğu olan bölgelere dokunulmayacaktır. ” kararı bu cemiyetlerin kuruluş dayanağını oluşturur.

1. Doğu Anadolu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti (Vilayet-ı Şarkiye Müdafaa-i Hukuk-u Milliye)

• Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurulmasını önlemek amacıyla kurulmuştur. 4 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulan cemiyetin daha sonra Erzurum’da şubesi açılmıştır. Çıkardıkları Fransızca “Le Pays” (Vatan) ve Türkçe “Hadisat” gazeteleri ile doğu illerinin Türk yurdunun ayrılmaz parçaları olduğunu savunmuştur.

2. Trabzon Muhafazaa-i Hukuk-u Milliye Cemiyeti

• Doğu Karadeniz’de Rum devleti kurulmasını önlemek amacıyla 12 Şubat 1918’de kurulmuştur. Rum ve Ermenilere karşı mücadele etmiştir.

3. Kilikyalılar Cemiyeti

• Adana ve çevresini Fransızlara ve Ermenilere karşı korumak amacıyla 21 Aralık 1918’de İstanbul’da kurulmuş daha sonra merkezini Adana’ya taşımıştır.

4. İzmir Müdafaa—i Hukuk ve Reddi ilhak Cemiyetleri

• Ege bölgesinde Yunan işgalini önlemek amacıyla 2 Aralık 1918’de kurulmuştur. Bölgesel direnişe silah ve cephane desteği vermiştir.

5. Trakya Paşaeli Cemiyeti

• Doğu Trakya’nın Yunanlılara verilmesini önlemek amacıyla 2 Aralık 1918’da kurulmuştur.

6. Milli Kongre Cemiyeti

• Basın—yayın yoluyla Türk mücadelesinin haklılığını dünyaya duyurmak amacıyla cemiyetler üstü bir teşkilat olarak kurulmuştur.

7. Anadolu Kadınları Müdafaa-i Vatan Cemiyeti

9 Aralık 1919’da Sivas’ta kurulmuştur. Vatanın bütünlüğü ve bağımsızlığı için mitingler düzenleyerek İtilaf Devletleri temsilcilerine protesto telgrafları göndermiştir.

Örnek Sorular:

• Türkler hakkında dünyada yapılmış ve yapılmakta olan propagandalara yayın yoluyla karşı koymak
• Ülkenin uğradığı işgali protesto etmek ve orduya yardım toplamak
• Çukurova bölgesini Fransız ve Ermenilere karşı savunmak

Verilen özelliklerle bu özelliklere sahip cemiyetler eşleştirildiğinde aşağıdakilerden hangisi dışarıda kalır?

A) Kilikyalılar Cemiyeti
B) Anadolu Kadınları Cemiyeti
C) Sulh ve Selameti Osmaniye Cemiyeti
D) Millî Kongre Cemiyeti

Varlığı konusunda ciddi endişeye düşmüş olan millet, doğrudan doğruya kendini koruma gereğini duydu. Bunun sonucunda memleketin her tarafında cemiyetler kuruldu. Bunlar, her türlü siyasi amaçtan uzak olarak, varlıklarını sadece bölgelerini koruma amacına borçludurlar.

Mustafa Kemal’in bu anlatımına göre, cemiyetlerin amacının aşağıdakilerden hangisi olduğu söylenebilir?

A) Yönetim şeklini değiştirmek
B) Dini faaliyetlerde bulunmak
C) Yaşanan işgalleri sona erdirmek
D) İstanbul Hükümetinin çalışmalarını kolaylaştırmak