Teleskobun Yapısı ve Özellikleri 7. Sınıf Fen

Teleskop; gökyüzündeki gök cisimlerini, yıldızları ve gezegenleri yakınlaştırarak incelemeye yarayan araçlara denir.

Teleskop eski Yunanca’da uzağı görme anlamına gelen “teleskopos” sözcüğünden türemiştir. İlk teleskop ise 1608’de gözlük imalatı ile uğraşan Hollandalı Hans Lippershey tarafından icat edilmiştir. Ancak bu teleskobun büyütme özelliği çok fazla değildi. 1609 yılında astronomi de kullanılabilecek ilk teleskop Galilei Galileo tarafından yapılmıştır. Galileo teleskobu ile yaptığı gözlemler sonucu gezegenlerin Dünya’nın değil, Güneş’in etrafında hareket ettiğini ispatlamıştır.

Teleskoplar büyütme özelliğine sahip çukur aynalar ile yine büyütme özelliğine sahip bazı mercekler kullanılarak yapılmıştır.

Bu yüzden teleskoplar kullanılan araca göre 3’e ayrılır.

1. Aynalı Teleskop; ışığı yansıtarak tek noktaya toplarlar.
2. Mercekli Teleskop; ışığı kırarak tek noktada toplar.
3. Katadioptrik (Hem aynalı hem mercekli) teleskop; en gelişmiş teleskop çeşididir.

Teleskobun Çalışma Prensibi;

Yukarıda mercekli bir teleskobun görüntüyü gözümüze nasıl ulaştırdığı şeması verilmiştir. Aslında gözümüz yapısında da bulunan mercek ince kenarlıdır, fakat boyut olarak küçük olduğu için uzaktaki cisimlerden yansıyan ışını alamaz.

Teleskobtaki mercek ise bu ışını alır ve gözümüze ulaştırır.

Teleskopla gözlem yapmak için genelde bulutsuz geceler tercih edilir. Hem ışık kirliliğinden kaçınmak hem de su buharı, toz, sıcak – soğuk havanın oluşturabileceği dezavantajlardan kaçınmak için bulutsuz geceler tercih edilir. Bu
dezavantajları yüzünden gökyüzünün net incelenememesi 1946 yılında DR. Lyman Spitzer’e uzaya bir teleskop kurma ve atmosfer dışından gökyüzünü inceleme fikrinin oluşmasını sağladı.

1990 yılında ise ilk kez bir uzay mekiği ile ilk uzay teleskobu Dünya’nın yörüngesine yerleştirildi. Bu teleskobun adı Hubble Uzay Teleskobu’dur.

Hubble Uzay Teleskobu

Hubble Uzay Teleskobu 1990’da Discovery uzay mekiği ile yörüngeye yerleştirildi. Teleskopların gelişimi ile gök biliminin ilerleyişi şüphesiz oldukça hızlanmıştır. Bunun için teleskopların kullanılarak oluşturduğu rasathaneler
(gözlemevi) düzenli olarak görüntü alarak gözlem yapmaya başladı. En iyi görüntünün alına bilmesi için rasathaneler ışık kirliliğinden etkilenmemek üzere şehir merkezinden uzaklara kuruldu. Ayrıca bulutsuz gökyüzünde görüntü kalitesini arttıracağından az bulutlu ve yüksek dağ tepelerine kurulması daha iyi görüntü alınmasını sağladı.

Gök biliminin gelişimine katkıda bulunan bir çok gökbilimci yer almaktadır.

Harezmi: Dünya’nın en büyük 12 filozofu arasında yer alır. Gök bilimi ile ilgili hem kitapları hem de haritaları mevcuttur. Astronomide kullanılacak trigonometri cetvellerini hazırlamıştır.

Ali Kuşcu: Ay’ın haritasını çizen ilk kişidir. Bu yüzden Ay’ın bir bölümüne ismi verilmiştir. Fatih Külliyesi’nde güneş saati yapmıştır.

Takiyüddin: Hem gözlem araçları geliştirmiştir, hem de gözlemeyi yapmıştır. Aynı zamanda gök bilimine ve araçlarına yönelik kitap da yazmıştır. Eserlerinde güneş hareketlerini hesaplamıştır.

Nasirüddin Tusi: Gök bilimi ve modern geometrinin liderlerindendir. “Maraga Rasathanesi” kurmuştur.

Bunlar dışında Uluğ Bey Bursa’lı Kadızade Rumi, Sabit Bin Kurra, Gıyaseddin Cemsid gibi birçok bilgin ise Türk dünyasının hem astronomi hem de matematik alanında adını duyurmuş bilginlerdendir.